Question

Экпрессивті-эмоцианалды сөздер деген не ? ​

Answer 1

Ответ:

Қазіргі тіл білімінде эмоционалды (эмотив-экспрессив) сөздер сөз мағынасы-ның қыры (аспектісі) ретінде тіл білімінің өзекті мәселелерінің біріне айналып отыр. Атап айтқанда, эмоционалдық мәселесі ағылшын, француз, литва, орыс, саха (якут), қазақ, нанай, өзбек, жапон, қытай т.б. тілдердің материалдары бойынша зерттелініп, оған арнайы және жанама көптеген еңбектер арналды. Бұлар әр түрлі тұрғыдан, жеке лингвистикалық (лек-сикологиялық және лингвостилистикалық), әлеуметтік лингвистикалық, психолинг-вистикалық негізде зерттелінді. Осылардың негізгілері ретінде шетел ғалымдары К. Эрдманның, Ш. Баллидің, орыс ғалымдары В.В. Виноградовтың, В.А. Звегинцевтің, А.М. Ефимованың, Е.М. Галкина – Федо-руктың, Н.А. Лукьянованың, сондай-ақ қа-зақ ғалымдары С.К. Кеңесбаевтың, М.Б. Ба-лақаевтың, Ғ.Ғ. Мұсабаевтың, М. Томанов-тың, Б.Қ. Момынованың, Е. Жанпей-ісовтың, Х. Нұрмұхановтың, Ф.М. Мұсабе-кованың, З.К. Ахметжанованың және т.б. ғалымдардың еңбектерін атауға болады.

Мысалы, тілдегі экспрессивті сөздер жайында ғалым Б.Қ. Момынова былай деп тұжырым жасайды: «Көркем шығарма тілі-не талдаулар жасауды шындап қолға алған лингвистер кейінгі жылдары жаңа шығармашылық табыстарға қол жеткізуде. Сондай соңғы жетістіктердің бірі – сөз бейнелілігінің уәжділігі жөніндегі ғылыми пайымдаулар. Бейнелі немесе көркемдеуіш сөздер, экспрессиялық бояуы қою сөздер – әр жазушының стильдік тұғырын айғақтай-тын тілдік категориялар. Көркем әдебиет стилі қарастыратын экпрессиясы бар сөздердің тілдік қорымызда мол екендігі экспрессиясы жоқ я болмаса экспрессивті емес сөздермен салыстырылғанда анық көрінеді.

Сөз атаулының бейнелілігі үнемі бір деңгейде болмайды, бейнелілік бір-біріне ұқсас та болмайды. Барлық көркемдік атау-лы бір-бірінен айнымайтындай ұқсас болса, көркемдік деген ұғым болмас еді, оны зерттеудің қажеттілігі туындамас еді. Ал қажеттілікті тудыратын проза мен поэзия көркемдігі, бейнелілігі, оларды жеткізуші, сипаттаушы тілдік құралдардың, түрлі грамматикалық категориялардың және лексикалық бірліктердің сан алуандығы, бір-бірінен айырым белгілерінің айқын байқалып тұруы. Бейнеліліктің деңгейі әр жазушыда әр түрлі болатындығы өз алдына, бір жазушының шығармаларының өзінде әр қилы түрде кездеседі» [1].

Answer 2

Экспрессивті-эмоционалды сөздер дегеніміз, адамдардың эмоцияларын білдіруге, танытуға, байқаулауға немесе шешу қажеттіліктерін көрсетуге мүмкіндік беретін сөздерді анықтайды. Бұл сөздер арқылы адамдар білікті, қызығушылықты, сенімділікті, білімділікті, ашулылықты немесе басқа кездесетін эмоцияларын білдіруге болады.

Бізге кейбір экспрессивті-эмоционалды сөздердің мисалдары алдында көрудің мүмкін:

• Қызығушылық: тынымсыз, тарату, қасық, өте қызығушы, сергек, өсек.
• Сенімділік: жасыл, сүйкімді, арман, бауырмал, өте сенімді.
• Біліктілік: білікті, сымбатты, тұлға, үлкен құдіретті, мамандықты.
• Қауіптілік: алтыншылы, қатты қауіпті, дайындықсыз, мол өзен.
• Өркендеу: тым салқын, қышқыл, бұзылған, дұрыс шешілмеген.
• Ашулылық: қашулы, аузылған, тасалулы, шашылқау, шапалаулы.

Бұл мисалдар тек бір немесе бірнеше экспрессивті-эмоционалды сөздерді көрсетеді және басқа мисалдар да болуы мүмкін.