Question

Орхон жәдігерлері қай ғасырда табылған? Оны ашқан кім? Ең алғаш оқыған сөзі қандай? Онгин ескерткіштері қайдан табылған, олар кімдерге арналып қо- йылған еді? Тоныкөкке арналған ескерткіш қайдан табылды? Бұл жәдігерлерді зерттеп, тануға үлес қосқан ғалымдар кімдер? ​

Answer 1

Ответ:

1) Орхон, Селенга өзендері бойынан табылған,

7-8 ғасырларға жататын көне түркі сына жазбалары

2) В.Томсен ,В.Радлов та көне жазулар да кездесетін он бес таңбаның сырын ашып, оқыған

3) бірінші табылғаны Орхон өзенінің бойында ( екіншісі түркіт қағандығы)және Енисей өзенінің жоғарғы ағысында ( Қырғыз қағандығы)

4) Моңғолияда табылған 5) бұл жәдігерлерді зерттеген В.Радлов , В.Томсен.

Answer 2

Орхон жәдігерлері, XI-XII ғасырлардың басында, Орхон өзені бойында жайғаштырылған Орхон бетінде табылған. Оны 1890 жылы, ру биолог, туризм мекендерінің кеңесшісі А. Гумболдттың идарасы астында Орхон өзенінің бойы бойынша орналастырылған көшіп табуымен ашқан болды. Орхон жер туралы толықтай зерттеу жасалмады.

Онгін ескерткіштері Орхон жәдігерлерінің біреуі 1889 жылы Ленинград қаласында орналастырылды. Жасалған мемлекеттік комиссияның басшысы С. Ю. Витте, Орхон өзеніне жаттықтырған Монголияның эмиссары болды. Ол ескерткіштерді оқыту қызметі үшін Ж. Краснов, В. Радлов, Н. Ядринцев, Н. Костров және басқаларымен бірге Карлсонның пайдаға беруімен байланыстырылды.

Ең алғаш оқыған сөздерді табушының аты "Тұлга" болып табылған. Тұлга сөзінің мөлшері қайтып келгендей де, ондай өзгермейді. Онда орнында көптігі сауда шаруашылық жоспарының айырбастауы үшін теңшеу тиісінде "саудалар" жазылған.

Тоныкөкке арналған ескерткіштер Орхон жәдігерлеріні тарату мен анықтау үшін әдеттегі кейбір жұрттық өнімдерге, монументтік кеңеске, тарихи жердегі қала тауарларына жаттықтырылды. Оларды тарату өнімдерін атап өсімдікті, монументтік кеңесті, мемлекеттік байтауларды көру үшін жасау қажет болды.

Орхон жәдігерлері мен оларды тарататын ескерткіштерді зерттеп, тануға үлес қосқан ғалымдар арасында Н. Ядринцев, В. Т. Лебедев, К. М. Баишев, К. П. Матюшин, Л. Н. Гумилев, А. Н. Берзин, Н. В. Крупнов, С. Б. Херсонский және басқаларының есімі көрсетіледі.