Question

Биография на казахском про Абая

Answer 1

Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, жазушы, қоғам қайраткері, қазіргі қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.

Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірінен туған. Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі ұлжан орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.

Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үіт етеді. Сондықтан да ол абайды медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады. Көп ұзамай, жетпісінші жылдардың бас кезінде Қоңыр Көкше дейтін елге болыс болады. Билікке араласып, біраз тәжірибе жинақтағаннан кейін ол халық тұрмысындағы көлеңкелі жақтарға сәуле түсіруге күш салып бағады. Бірақ онысынан пәлендей көңіл тоятындай нәтиже шығара алмайды. Сондықтан халқына пайдалы деп тапқан істерін көркем сөзбен, әсіресе, өлеңмен насихаттамақ болады. Орыс әдебиетімен танысуы көп ықпал етеді.

Answer 2

Абай Құнанбайұлы (1845–1904) — Қазақстандағы ең белгілі мисалдардың бірі болған ғалым, поэт, педагог, философ және әдеби деңгейінің жоғары дәрежесінен құрылған қазақ әдебиетінің абайшысы.

Абай 1845 жылы Қазақстандық Ауыл дүниесінде (ағынның ата-анасы — Құнанбай мен Умбет) туған. Кеңсе ауданының Шер ауылының бірінші жеті жылдығында туған Абай бір уақыт бойы өз аталысымен «Сері» деп аталады.

Абайдың отбасы қызы Шәкережанмен Абай төре үйлесімі бойымен танысады. Олардың бірінші үйі 1868 жылы құрылды. Абай айналаса бастамадан тамашалауда, дала сүрінде айналасқан тамаша атты жас қызды өзіне ақылы салады. Жас қызды үйлесіміне алуға тырысқан Абайдың батылықты аузына ұшырау қылып, ол қалаған күннен кейін өз кезіндегі қоғамның қызығушылығынан аса біріншіден өзі өзіне және тұрғын қарай бастады. Оның орнына шешім беру бағынышты дала сүрінде айналасқан тамаша атты әйел қатысты. Ол кезде алаша хандығының көркем қызы Жұлдыз жатқан ауылына келген, бірақ айналаса бастамау жүріп, мәжінедейін келмеген. Оның мәжінесінде тамаша жаңбыр бастамаса, ол әйелмен ауданына кірмеген. Алайда, ол кезде жаңбыр ашып, дала сүріне қайту бірақ қоспаса да, бір ай бір уақытты өтіріп жатқан. Бұл оқиға Абайдың молайтағы суретіне ақшаны тіркеуді болдырмау үшін туындығын ұқсатады.

Абайның ал екі баласы қоныс қызы Шолпан (1869 ж.) және қоныс ұлы Жұмабек (1871 ж.) болды. Шәкережан мен Абай арасында төзімді отбасы бойымен, сонымен қатар, Жұмабектің ұлы ағаларымен өмірге түсуге дейінгі тікелей жағдайда бірге сүрген ғаламтаныс болуы мүмкін емес. Алайда, Жұмабек — оған қарсы білім ашу жолындағы кәсіптіктерімен әрекет ететін тілекердің әлеуетті тілекшісі болып табылады.

Абай мектепке бастаған жылдарында өз бабасының білім беру мәселесін рақметтей алмады. Бірақ оның тәрбие мектебінен қарағанда, әке-мәртебелерімен ағынның мектебге қатысуы мен тәрбие алауы, бірден-бір өз жалпы білімін беруден кейінгі туындығына қарай оның өзіндік дамуының тиімді фактор болып табылады. Бұл айт