Question

Дара жане курдели етистик деген не? Ережеси бар ма

Answer 1

Етістік

Заттың қимылын сипаттайтын сөз табы етістік деп аталады. Қазақ тіліндегі сөз таптарының ішіндегі ең күрделі және қарымы ең кең грамматикалық категория.

Морфологиялық құрылымы жағынан етістіктер дара етістіктер мен күрделі етістіктер деп аталатын екі салаға бөлінеді.

Дара етісітіктер

Дара етістіктер құрылымына қарай түбір етістіктер және жұрнақ арқылы жасалған туынды етістіктер деген екі топқа жіктеледі. Дара етістіктер мысалы: ек, жек, оқы, жаз, кел, аяқта, баста, қолда, арала, сабала, сүйреле, шапқыла, үймеле, кіріс, жуын, айтқыз т. б.

Күрделі етістіктер - екі не одан да көп сөзден құралып, бір сұраққа жауап беретін етістіктер.

Күрделі етістіктердің түрлері:

 1. Құрамды етістік

 2. Құрама етістік

 3. Сараламалы етістік

 4. Суреттеме етістік

 5. Тұрақты етістік

Құрамды етістік

Етістіктің бірінші компоненті (есім) негіз болса, екінші компоненті (көмекші етістік) сол есім сөзді етістікке айналдыратын дәнекер есебінде қызмет етеді.

   Мысалы: жәрдем ет, ән сал, үлгі қыл, қабыл ал т. б.

Құрама етістік

Бұл етістіктердің әрбір бөлігінде өзді-өзіне дербес лексикалық мағына бар және әрқайсысының осы мағыналары бір-бірінен кем емес, бір-бірімен парапар я тең түседі.

   Мысалы: алып ал, ала кел, барып кел, бара кел, алып бар, ала бар, алып кет, ала кет, келіп кет т. б.

Сараламалы етістік

Бұл етістіктер екі я одан аса етістіктің тіркесінен құралады. Лексикалық мағынасына алғашқы етістік негіз (жетекші) болады да, оған қосылатын көсемшенің жұрнағы (-а, -е, -й, -ып, -іп) мен соңғы көмекші етістік селбесіп жетекші етістіктің мағынасын саралайтындай қосымша грамматикалық мән үстейді. Сарамалы етістік құрамындағы көмекші етістіктердің түрлі-түрлі болуларына қарай және компоненттердің сандары да, өздері де басқа-басқа болуларына қарай, олардың грамматикалық қызметтері де, грамматикалық семантикалары да сала-сала болып, амалдың жүзеге асу я өту сипаттарының әр қилы кезеңі, сатысы сияқты абстракты құбылыстарды білдіреді.

   Мысалы: айтып жібер, айтып жібере қой; айтып жібере жаздап қалды; айтып көр, айта көр, айта сал, айта қой, айтып қой, айта жүр, айта біл, айта түс т. б.

Суреттеме етістік

Бұл етістіктер жетекші сөз бен көмекші етістіктен құралады. Жетекші сөз етістіктің жалаң я күрделі көсемше, есімше формасында, жалаң есімдер және есім мен етістік араласқан формаларында болады. Бұларға жәрдемші болып көмекші етістік қосылады. Көмекші етістіктердің көбі — е көмекші етістігінің түрленген формасы болып келеді.

   Мысалы: барып едім, барған едің, келетін еді, түсінуші едік, ұйықтап кеткен екенмін, кешігіп қалған екенсің, келсе игі едіңдер, мұғалім едіңіздер, жас екен; бармақ болды, келмек екен, жазатын болды, келетін көрінeді т. б.

Тұрақты етістік

Бұл етістіктерге лексикаланған, идиомаланған тіркестер жатады.

   Мысалы: опық жеді, таяқ жеді, құр қалды, бас қойды, ауыз жаласты, арам тер болды, қырғи қабақ болды, бетке шіркеу салды, жан алқымға алды, ауыз салды, көз салды, жек көрді, жанын қияды т. б.

Answer 2

"Дара жане курдели етистик" — бу бір жағдайды дептеу жаттықтыруын анықтау үшін көмек көрсету үшін қолданылатын түрлі сөздерді аудармасыздай көлдене отырып білу үшін қолданылатын аймақтық қаржы болып табылады.

"Дара" деген сөз, орта жүздікті шектеулі аймақтағы жерге берілетін жаттықтыру бірлігін анықтау үшін пайдаланылады. Бұл сөзге "жане" жаттықтырудың басқа бір аспектін дайындау үшін қосылады. "Курдели" — өткізгіш таспен қосылған тірек пішінге айналған ескі техникаларды таңдап, бір жаттықтыруды басқа бір жаттықтырумен байланыстыру үшін пайдаланылады. "Етистік" — тірек пішіндегі етістікке сипаттама беретін сөз.

Басшылықта, "Дара жане курдели етистік" дегеніміз орта жүздікті шектеулі аймақтағы жерге берілетін жаттықтыру бірлігінің өткізгіш таспен қосылған тірек пішіні ескі техникаларды пайдалана отырып тасу үшін айналдырылатын тәсілді аталады. Қазірде бұл атаулар көптеген маркетпенде жаттықтыру материалдарынан пайдаланылған жаттықтыру техникасын анықтау үшін пайдаланылады.