Question

65. Сызбадағы жалғауларға сай келетін зат үсіндір.-Нан-нен-тан-тен:-дан-денБүл сөздерге шығыс септік жалғауының әртүрлі жалғану себебі​

Answer 1

Ответ:

Қазақстаннан

Дүкеннен

Кітаптан

Суреттен

Әуежайдан

Терезеден

Answer 2

Сызбадағы жалғауларға сай келетін заттар үшіндір: нан, нен, тан, тен. Бүл сөздерге шығыс септік жалғауының әртүрлі жалғану себебі тымсыздату (consonant assimilation) болуы мүмкін. Бұл әртүрлі жалғануды түсіну үшін сес тілінің фонетикалық құрылымын бағалау керек.

1. Тымсыздату (Consonant Assimilation): Сызбадағы бір сөзге келетін бастапқы жалғау, оның кейінгі сөздерге көбейген сілтемелерге сай түрде адаптациялануын белгілейді. Бұл процесс деңгейлі аралықта оқиғалар болып табылады.

2. Тымсыздатуның Түрлері:

   • Тамда тымсыздату: Там сөзге келген басқа сөз тымсыздап, там болуы. Мысалы: "қала" сөзінде "қала+да" деп оқылады, бірақ оған келіп қойылатын сөздерде "да" тымсыздап "та" болуы мүмкін.
   • Денге тымсыздату: Сөздерге қосылу кезінде олардың құрамына сай кездесетін заттың сызбадағы төзу тымсыздап, басқа сөзге келетін төзулерге айналауы. Мысалы: "білу" сөзінде "білу" + "-дағы" деп оқылады, бірақ оған келіп қойылатын сөздерде "да" тымсыздап "та" болуы мүмкін.

Сызбадағы жалғауларға сай келетін "нан", "нен", "тан", "тен" сөздерінде бірінші денге тымсыздату пайда болады. Бұл сөздерге кейінгі сөздерден көбейген сілтемелердің тымсыздатуына айналасуы мүмкін. Мысалы:

• "нан" + "-да" = "нанда" (бұлда сілтеме "да" тымсыздап "та" болады)
• "нен" + "-ге" = "ненге" (бұлда сілтеме "ге" тымсыздап "ке" болады)
• "тан" + "-мен" = "таммен" (бұлда сілтеме "мен" тымсыздап "мен" болады)
• "тен" + "-де" = "тамде" (бұлда сілтеме "де" тымсыздап "те" болады)

Сондықтан, сызбадағы жалғауларға сай келетін "нан", "нен", "тан", "тен" сөздерінде бірінші денге тымсыздату оқиғасына байланысты болады.