Question

Сан есімнің мағыналық түрлері.

Answer 1

Сан есімдер есептік сан, реттік сан, болжалдық сан, жинақтық сан, топтық сан, бөлшектік сан болып алты топқа бөлінеді.
Есептік сандардың қатарына сан есімдердің өзге топтарының жасалуына негіз болатын табиғи сандар жатады (бір, екі, үш т. б.).
Реттік сан есімдер есептік сандарға -ыншы (-інші) жұрнақтарын қосу арқылы жасалады да, белгілі бір заттар мен құбылыстардың сандық ретін білдіру үшін қолданылады. Мысалы:Тамара атты жетінші класта оқып жүрген жалғыз қызым бар.
Жинақтық сан есімдер бірден жетіге дейінгі есептік сан есімдерге -ау (-
еу) жұрнақтарын қосылуы арқылы жасалады. Мысалы: Беретін мүлкің нешеу? Түйе біреу, ат екеу, қасқыр бесеу.
Топтық сан есімдер есептік, жинақтық, болжамдық сан есімдерге, қазіргі кезде шығыс септікке тән грамматикалық мағынадан біржола қол үзген -дан (-ден, -тан, -тен) аффиксін қосу арқылы жасалады да, біркелкі заттар мен құбылыстардың сан мөлшердің топтап көрсетеді. Мысалы: Бір түн отырып ел адамдарын төрттен, бестен жиып алып, барлығына бір түрлі іс тапсырған.Болжалдық сан есімдер - белгілі бір заттар мен құбылыстың сан мөлшерін дәл атамай, тұспалдап қана шамамен атайтын сөздер. Мысалы: Салтанатты басқосуға үш жүздеймейман келеді деп күтілуде; Базаралының қасында бес-алты кісі қалған.
Бөлшектік сан есімдер - негізінде таза математикалық ұғымға байланысты туған сөздер. Олар белгілі бір заттар мен құбылыстардың сандық бөлшегін білдіреді. Мысалы: Халық арасында жүргізілген сауалнама нәтижесі бойынша жаңа заңға халықтың үштен екісі қарсы.

Answer 2

Сан есімнің мағыналық түрлері дамуына, жататын әртүрлі жағдайларға байланысты айрым мағыналары болуы мүмкін. Осындай түрлерге кейінгі бейнелеулерде бірдей түрде аталуы мүмкін:

1. Сан есімнің адамның санын білдіретін мағынасы: Мысалы, "бір", "ерте", "жеті", "үш", "алты", "он" сан есімдері адамның санын білдіреді.

2. Сан есімнің объекттің санын білдіретін мағынасы: Мысалы, "топ", "қалмақ", "жұп", "бесік" сан есімдері объекттің санын білдіреді.

3. Сан есімнің кезеңді білдіретін мағынасы: Мысалы, "сабақ", "тест", "концерт", "басылым" сан есімдері кезеңді білдіреді.

4. Сан есімнің ұзақтықты білдіретін мағынасы: Мысалы, "кілометр", "сағат", "минут", "секунд" сан есімдері ұзақтықты білдіреді.

5. Сан есімнің көлемді білдіретін мағынасы: Мысалы, "литр", "грамм", "метр", "квадрат метр", "куб метр" сан есімдері көлемді білдіреді.

6. Сан есімнің нөмірлік білдіретін мағынасы: Мысалы, "номар", "телефон", "портал", "билет", "табло" сан есімдері нөмірлік білдіреді.

Бұл тек кейбір мағыналарды көрсету үшін міндетті түрде болмас, сондықтан сан есімнің мағыналық түрлерінің саны шешімге байланысты әртүрлі болуы мүмкін.