Question

Қазақ жері - ежелгі адамдар мекені тақырыбына эссе

Answer 1

Қазіргі Қазақстан жерін ежелгі адамзат баласы бұдан 1 миллиондай жыл бұрын мекен еткен. Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстан мен Орта Азияның ұлан-ғайыр далаларын тегі және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар өзінше бір үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Мұны ғылымда Андрон мәдениеті деп атайды. Ерте темір ғасыры дәуірінде (біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдық ортасы) Қазақстанда тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның оңтүстік, шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар сақ тайпалар одағына, ал батыс, солтүстік аудандарындағы тайпалар савроматтар тайпалық бірлестігіне бірікті. Біздің заманымыздан бұрынғы 3-ғасырда Қазақстан жерінде кейбір тайпалар өз мемлекетін құрып, алыс-жақын елдермен саяси қарым-қатынастарға түсті. Олардың алғашқылары сюнну (ғұндар) болатын. Зерттеушілер ғұндарды түріктердің арғы ата-бабалары деп есептейді. Бұл бірлестікті Мөде басқарған кезде ғұндар бүкіл әлемге танылды. Ғұндардың батысқа жорығы “Халықтардың ұлы қоныс аударуына” түрткі болды. Жетісуда ежелгі тиграхауда сақтарының жерін мұра етіп алған усундер (үйсіндер) біздің заманымыздан бұрынғы 160 ж. шамасында Іле алқабында өз мемлекетін құрды. Олар Қаңлы мемлекетімен шектесті. Бұл тайпалар құрған мемлекеттер Қытай, Парфия, Рим және Кушан империясы сияқты елдермен саяси, экономикалық және мәдени байланыс орнатқан.
Қазақстанды Ресейдің отарлауы 1731 жылы Кіші Жүз ханы Әбілқайырдың Ресейге қосылуынан басталды. Бұл процесс 130 жылдан аса уақытқа созылып, 19 ғасырдың 60 жылдарының ортасына қарай толық жүзеге асырылды. 1731 – 1860 жылдары Қазақстан Ресейге, көбіне сөз жүзінде ғана бағынып, іс жүзінде ру, тайпа билеушілері дербес саясат жүргізді. Патша өкіметі халық көтерілістерін аяусыз басып отырғанымен, елдің ішкі істеріне (сот жүйесіне, ру аралық мәселелерге) араласпады. Ел ішіндегі беделді адамдарға, ру басыларына жалақы тағайындап, әр түрлі атақтар беріп, екінші жағынан әкімшілік реформалар жасап, көнбегендерін жазалау арқылы өз билігін күшейтті.
1822 ж. “Сібір қазақтары туралы жарғы”, 1824 ж. “Орынбор қазақтары жөніндегі жарғы” деген құжаттармен қазақ жерін басқару тәртібі белгіленді. Осы заңдар бойынша Орта жүз бен Кіші жүз хандықтары жойылды. Кіші жүзде хандық биліктің орнына Ресейдегі сияқты әкімшілік басқару жүйесі қалыптасты. Ал Орта жүзде “аға сұлтан” деген басқарушы қызмет енгізілді. Ішкі округтер құрылды. Округтер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді.
19-ғасырдың басында Хиуа мен Қоқан хандары Оңтүстік Қазақстанға өз бақылауларын орнатты. Қазақтар Қоқан мен Хиуа билеушілеріне қарсы жиі-жиі бас көтеріп отырды. Отарлық езгінің күшеюі, шұрайлы жерлерді тартып алып, бекіністер салу Кенесары Қасымұлы бастаған қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысын (1837 – 47) тудырды.
19-ғасырдың 60-жылдарында Қазақстанның Ресейге қосылу үрдісі аяқталды.
ық дамуын, әлеуметтік саланы тоқыратты. Сондықтан да қайта құру саясаты жариялылық пен демократияға сенген Қазақстан халқынан кең қолдау тапты. Алайда, 1986 жылғы 17 желтоқсанда орын алған Алматыдағы жастардың демократиялық көтерілісінің қатты қысымға алынғаны тағы да «әлеуметтік» жүйенің жарамсыздығын көрсетті.

Answer 2

Қазақстан, дүние тарихының ежелгі адамдарының мекені болған жер болып табылады. Бұл өңір, мұсылмандық мемлекеттері мен дүниежүзілік тарихи берілген орта азиялық қалалар мен тау аймақтарының араларында орналасқан. Бірнеше меңгеру қоныстарының елшілері бойынша жасалған археологиялық жобалар мен зерттеулерге байланысты, Қазақстандық аймақтардың тарихының үлкен көркемдіктері танылды.

Ежелгі адамдардың мекені осы өңірде барлық адамдық тарихінің бастауы болып табылады. Жер жүзінде құрылған археологиялық табындар, тас домбыраулар мен тас алаңдар, ерлер мен әйелдердің кесенеінде, киімдерінде жасалған асырсыз кезеңдердің жариялануы, еліміздің дамуы мен өсуі жайлы айтушылар жетілдіреді. Осылайша, Қазақстанның тарихы адамдық мәдениетінің тарихымен байланысқан екінші тарауыларымен белгіленген:

1. Темір дәуірі: Қазақстан территориясы ежелгі адамдардың қаруының жері болып саналады. Бірінші темір дәуірі жағдайлары, Қазақстанда орналасқан құстар, бастауыш одақтар мен асбесттық құрылымдардың құрылуы мен пайдалануын жеткізген.

2. Қошпандықтың заманы: Бұл тарихтың басында Қазақстан қошпандықтың жері болып саналды. Бұл тарих жағдайында ислам дінінің тұрыпты өсуі жайлы жасалған зерттеулер мен мәліметтер ашықталды.

Ежелгі адамдардың мекені рулық жетіспеушілігі мен арнайы мәдениетінің мекені болып, осы елдің кездесуі мен жер тұрағынын қоршауының маңызды рөлі бар. Қазақстан мемлекетінің барлық тарихы адамдық өмірінің дамуы мен бірден өсуі туралы мақсатты мәліметтер ұсынуы үшін айналдырылған. Қазақстанның тарихының үлкен маңыздылығы, өміріміздің барлық кезеңдерінің бір-бірімен байланысты мақсатты ақпаратты ұсынуы мен анықтауы керек.