Question

Пайымдау,сипаттау,баяндау мәтін түрлеріне мысал

Answer 1

Ответ:

Мәтін түрлері

1. Оқиғаны ретімен баяндайтын мәтін баяндау мәтіні деп аталады. Ол сөйлемдер іс-қимылды білдіреді. Сұрағы: Не істеді?

Жазғы демалыс.

Биыл жазғы демалысым басталысымен мен жылдағы әдетім бойынша атам мен әжемнің қасына ауылға кеттім. Жаздыгүні ауыл ерекше ғой, шіркін. Таңертең  ерте тұрып, атама малдарды өріске жіберуге көмектесемін. Қазір әжеме көмектесетін жеңгем бар. Жеңгем ерте тұрып барлығымызға таңғы ас әзірлейді. Үйдің еркесі болғандықтан күні бойы балалармен доп қуып, көлге түсіп, бүлдірген теріп жейміз.  Тек кешке ғана ойыннан қолым босап, үйге қайтамын. Ауылда демалған маған өте ұнайды!

2. Зат немесе құбылысты суреттеп, сипаттайтын мәтін сипаттау мәтіні деп аталады. Ол сөйлемдер заттың сынын білдіреді. Сұрағы: Қандай?

Ұшақ.

Ұшақ - көгілдір аспан көлігі. Бүгінгі күні ұшақтың бірнеше түрлері бар: алыс қашықтыққа ұшатын, жақын қашықтыққа ұшатын, жолаушылар ұшағы, әскери ұшақ, жүк тасымалдайтын ұшақ т.б.

Ұшақтың басқа көлік түрлерінен айырмашылығы мен артықшылығы - бір жерден екінші жерге өте тез уақыт ішінде жеткізу.

3. Оқиға, құбылыстардың себебін дәлелдейтін мәтін пайымдау мәтіні деп аталады. Сөйлемдер себебін ашып көрсетеді. Сұрағы: Неліктен?

Қайың.

Қайың - пайдалы ағаш. Өйткені, қайыңнан түрлі жиһаздар жасалады. Оның майымен былғары өңделеді. Ол улы газдарды өткізбейді.

Answer 2

Ашықтар айту кезінде, пайымдау, сипаттау, баяндау мәтін түрлерінің бір-бірінен айырттырылуы маңызды. Мұндай мәтін түрлеріне айтып берілген анықтамалықтарға салым береміз:

1. Пайымдау мәтін түрі: Бұл мәтін түрінде автор кейбір оқушыларға, ақпараттық объектілерге немесе басқа тараптарға түсіндіруге бағытталған туралы ақпарат береді. Мысалы, "Көктем аңғара дәнді түсіп кетті" - аңғара дәнді түсіп кетуіні пайымдайды.

2. Сипаттау мәтін түрі: Бұл мәтін түрінде автор кейбір жаттығушылардың, объектілердің, орындардың немесе қарым-қатынас орталықтарының туралы толықтырылған сипаттамаларын береді. Мысалы, "Көктем аңғара дәнді түсіп кетті" - көктемнің аңғара дәнді түсіп кеткендігін сипаттау мәтін түрінде атқарылады.

3. Баяндау мәтін түрі: Бұл мәтін түрінде автор деректерді, сипаттамаларды, сандарды, ақпараттық кезегтерді талдаушы сөздер арқылы сипаттайды. Мысалы, "Көктем аңғара дәнді түсіп кетті" - көктемнің бұлттары аңғара дәнді түсіп кеткен күн тәрізді бір баяндау мәтіні болатын болады.

Әр мәтін түрі арасында түсіндіру бойынша бірінші басқару керек. Мысалдарды қолдану арқылы бұл мәтін түрлерінің арасындағы айырмашылықтарды түсіну мүмкіндігін арттыруға болады.