Question

Шілікті және бесшатыр тақырыбында эссе​

Answer 1

Ответ:

Шілікті - көне қорымдар тобы, сақ дәуірінің аса ірі ескерткіші. Алматы облысы Іле өзенінің жағалауынан 3 км жерде, Желшағыр тауының бөктеріндегі Шылбыр қойнауында. 1957, 1959 — 61 жылдары Жетісу археологиялық экспедициясы (жетекшісі К. Ақышев) зерттеді. Бесшатыр Қорым құрамында үлкенді-кішілі 31 оба бар. Олар батыстан шығысқа қарай 1 км, солтүстіктен оңтүстікке қарай 2 км болатын алқапты алып жатыр. 21-і таспен, ал 10-ы қиыршық тас араласқан топырақ үйінділермен жабылған. Қорым шартты түрде екі бөлікке (солтүстік және оңтүстік) бөлінеді. Солтүстік топқа Бесшатыр зиратының ең үлкен 2- және 3-обалары кіреді. Үлкендерінің диаметрі 45 м-ден 105 м-ге дейін, биіктігі 6 — 17 м-ге дейін, тиісінше орташаларынікі 25 — 38 м, 5 — 6 м, кішісінікі 6 — 18 м, 0,8 — 2 м. Ескерткіштердің көлеміне қарай жіктелуі ежелгі Бесшатыр тұрғындарының әлеуметтік даму деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу барысында 18 оба қазылды. Олардың үшеуі үлкен, қалғандары орташа және кіші обалар. Алынған ғылыми деректер ежелгі сақтардың әлеуметтік топтарға жіктелуі, шаруашылығы, тұрмыстық салт-дәстүрлері, діни наным-сенімі, архитектуралық жетістіктері, тұтынған қару-жарағы мен құрал-жабдықтары жайлы құнды мәліметтер береді. Таспен жабылған 21 обаның алтауында шағын тастармен қоршалған ұзын тізбектер бар. Оларды жалпы саны 5-тен 94-ке дейін жететін тастардан тұрғызылған қоршаулар құрайды. Тізбектер кейбір обаны түгел орап жатса, қайсыбірінің тек шығыс немесе оңтүстік-батыс жағын ғана қоршап тұр. Осындай ұзын тізбекті тас қоршаулар Бесшатырдан басқа бірнеше зираттың маңайында да бар. Оның біреуі Бесшатырдан батысқа қарай 10 км жерде. Құрамында 45 жеке қоршау бар бұл тізбек 450 м-ге созылып жатыр. Тізбектердегі көптеген тас плиталардың беттеріне таутеке, қабан, қасқыр сияқты аңдардың суреттері салынған. Үлкен Бесшатыр обасының маңындағы кейбір қоршаудың плиталарына түрлі таңба іспеттес суреттер де түсірілген. Олардың арасында күн рәмізіне жақын тұрған немесе қазақтың “көз” таңбасына ұқсас дөңгелек бейнелер кездеседі. Мұндай тізбектер қорымның тек жерлеу орны ғана емес, сондай-ақ, діни салт-жоралғылар шерулерін өткізетін ерекше салтанат орны болғанын да көрсетеді. Ерекше құбылыстардың бірі — үлкен обалардың астынан арнайы қазылған катакомба түріндегі күрделі жер асты жолдары. 6-үлкен оба катакомбасының жалпы ұзындығы 55 м. Жолдардың биіктігі 1,68 м, ені 0,8 м. Олар жерлеу, ас беру ғұрпына байланысты діни жоралғылар өткізу мақсатында жасалатын болған. Обалардың сыртқы көлеміне қарай үшке бөлінуі олардың астындағы қабірлердің түрлерімен де сәйкеседі. Кіші обалардың қабірлері қарапайым шұңқыр түрінде, кейде лаһатталған немесе тас жәшікпен толықтырылған. Орташа обалардың қабірлері киіз үй тәрізді. Үлкен обаларға аса ірі ағаш қабірлер тән. Бесшатыр зиратының үлкен обалары көне дәуір архитектурасының сирек кездесетін айрықша ескерткіштері қатарына жатады.

Шілікті патша қоргандары-

Шығыс Қазақстанның далалық аймақтарында, әсіресе, Тарбағатай мен Маңырақ тауларының арасында, Зайсан ауданының жерінде алып патша корғандары кездеседі. Оның ең көп шоғырланған жерін Шілікті ескерткіштері деп атайды. Шілікті қорымында барлығы 51 оба бар, оның бәрі де алып немесе орташа қорғандар. Алып қорғандардың диаметрі 100 метр, биіктігі 8 - 10 метр. Мұндай обаның саны - 13. Орташа обалардың шеңберінің диаметрі 20 метрден 60 метрге жетеді, биіктігі 2 - 5 м. Қорған ертеректе қатты тоналған. Бірақ кейбіреулерінде зергер бұйымдар сақталған. Соның бірі 1960 жылы қазылған "Алтын қорған" деген оба. Обаны үйерден бұрын қабір шұңқыры қазылған. Оның орта шенінен шығыстан батысқа қарай бағытталған дөліз (дромос) жасаған, оның ені 2 метр, ұзындығы 12 метр. Қабір шұңқырының ішінен қабырғалары 5м жуық балқарағай бөренелерінен қабір үйін салған, биіктігі 1 м. Айналасына - тас толтырылған. Дәліздің қабырғасын таспен қалап, төбесін бөренемен жапкан. Бөренеден салынған қабір үйіне еркек пен әйел жерленген. Моланың жердің бетіндегі бөлігі таспен үйілген. Сонымен қатар обадан 13 кола жебе, жебе салатын корамсақтың қалдығы табылды. Жебелер екі кырлы, ұңғылы. Қорамсақтың сыртына алтыннан жасалған бүғы мүсінді бірнеше әшекей қапсырма жапсырылған. Қабірден 9 бүркіт, 29 қабылан, қабан, балық, т.б. бейнелер қазылды. Алтын бедерлі мүсіндер ғажайып шеберлікпен көркем жасалған. Бүл обалардың салынған уақыты б.з.б. 7-6 ғасыларға жатады.[1]

Answer 2

Шілікті және бесшатыр тақырыбы қазіргі заманда өте маңызды болып табылады. Бірінші осы тақырыпты масштабтамасыз болдыра отырып, шіліктілік табылмауымыз мүмкін. Шіліктілік тақырыбына сенімді болу қажет, себебі бұл елімізді және барлық әлемді қамтидыру үшін маңызды.

Шіліктілік қазіргі заманда бізге өзгерістерге, кеңейтілген технологияларға және азайтушы құралдарға маңызды болып табылады. Шіліктілікті пайдалану маңызды болып табылады, себебі ол адамдарды өздерінің және басқалардың өмірге пайда болатын қызығушылықтарын азайтарып, жүзеге асырады. Олардың көмекшілігімен біз де өзіміздің өмірімізді жақсылауға, ұлттық экономикалық дамуға, сонымен қатар әлемдік бірлестікке қосылуға болады.

Бесшатыр тақырыбы да бізге өзгерістерге және кеңейтілген мүмкіндіктерге қолдау көрсетеді. Бесшатырлық бізге қаржылық, қоғамдық, кеңейтілген білім, сауаттылық, технологиялық және басқа да жағдайларда көмек көрсетеді. Ол адамдардың өздерінің білімін, мерекелерін және өзара қарым-қатынасшылықты арттыруға мүмкіндік береді. Бесшатырлық сондай-ақ біліммен, байланыстармен, тоқтамалардың биіктігімен, адамдар арасындағы бірлескендігімен байланыстырылады.

Шіліктілік және бесшатыр тақырыбы өзара қатынас, адамдардың жетістіктері, экологиялық мәселелер мен басқаларды қамтидырады. Олар көптеген жағдайларда өзара байланыстықты, тұрмыс қатынастарын және өзара байланыстықты арттыруға көмек көрсетеді.

Содан кейін, шіліктілік және бесшатыр тақырыбының маңызы көбейгендігін көре аламыз. Біздің өмірімізді жақсарту, экологиялық мәселелерді шешу, технологияларды дамыту және өзара қатынасшылықты арттыру үшін олар өте маңызды. Шіліктілік және бесшатыр тақырыбына сенімді болу, оларды таласқанда біздің өмірімізге пайда болатын пайдалануларымызды және көмекшілерімізді дұрыс жақсарту арқылы біздің өзара қатынасшылығымызды, өмірге пайда болатын пайдалануларымызды және әлемдік бірлестігімізді кеңейту мүмкін.