Question

Түріктер аң аулаудың қандай түрлерін байдаланды​

Answer 1

Ответ:

Қазіргі Қазақстан жерінде адамдар аңшылықпен ежелгі палеолит дәуірінен айналысқан. Мысалы, Үшбұлақ қойнауында (Қаратау қаласының солтүстік-батыс жағында 36 км жерде) мустье дәуірінде өмір сүрген аңшылардың шағын топтарының қысқа мерзімді тұрақтарының ізі сақталған. Ондай тұрақтар суатқа келетін аңдарды (бизон, бұғы, киік, жылқы) аңдуға қолайлы бұлақ түбіне салынған. Соңғы палеолит дәуірінде ірі жануарларды аулау, адам қорегінің басты негізі болды. Мысалы, адамдар Жайық өзенінің бойынан мамонттар мен жүндес мүйізтұмсықтарды аулап, олардың сүйектерінен әр түрлі кескіштер, қырғыштар, найзалар мен сүңгілердің ұштары, шанышқылар, лақтырылатын найзалар, сүйек инелер, біздер жасаған. Сонымен қатар адамдар аң терісінен киім тігуді де үйренген. Аң аулау дәстүрлері мен тәжірибелері ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, аң аулау шаруашылығы дамыған. Соған байланысты қазақтар арасында аңшылықты жақсы меңгерген мамандар – аңшы (аңды аулаушы), аңкөс (аң аулаудың сырларын жетік меңгерген аңшы), құсбегі (қырандарды түрге, топқа жақсы ажырататын), бүркітші (бүркітті баптай алатын) және қағушы (бүркітшілерге қолғанат болатын) пайда болды. Олар аң аулаудың айла-шарғыларын (ор қазып, ұшпалардан ұшырып, қарға омбылатып аулау, тасқақпанмен, тормен, құмқақпанмен, тұзақпен ұстау, құспен, итпен қуу, түтін, жемтік салу, мұзға отырғызу, т.б.) жетік меңгерген. Аңшылық мақсатына қарай кәсіптік, спорттық-әуесқойлық және ғылыми болып бөлінеді. Кәсіптік аңшылықтың мақсаты – аңдар мен құстардан ет, тері, мамық, қауырсын, мүйіз, т.б. өнімдерін алу. Өнімнің сапасы аңның түлеуіне, балалау мерзіміне байланысты белгіленеді. Спорттық-әуесқойлық аңшылық аңдар мен құстарды белгілі тәртіппен аулап, табиғат саясында дем алу. Әуесқой аңшыға мемлекет тарапынан шек қойылады. Ғылыми аңшылықтың құрамына: аң шаруашылығының экономикасы, кәсіптік аңдар мен құстардың биологиялық ерекшеліктерін зерттеу, олардың сан мөлшерін көбейту, алынатын өнімді арттыру және сапасын жақсарту, аң аулау әдістерін, құралдарын жетілдіру мәселелері жатады. [2]

Answer 2

Түріктердің аулау жүйесі тарихи кезеңдердегі көптеген көлемді жағдайларды отырып келген. Бұл жүйелердің байланыстары, түрлері мен әдістері тарихи дерекқорлар мен тарихи ишкілер арқылы мәлім болады. Илкі батыс Түріктерінің аулауы мен сонымен қатар кейінгі кезеңдегі түрік қағанаттарының аулау жүйесінің кезеңдерін бақылауы мүмкін.

1. Илкі Түрік аулауы: Илкі Түрік аулауы басымда табылған жазбалар арқылы айтылатын кезең. Бұл кезеңде көптеген Түрік үйшілерінің бірікпес кеңістігі тағайындалды. Бұл аулау кезеңінің белгілі характері - қағандар, шағын биліктер мен орта биліктердің байланысымен танымалды.

2. Орта Түрік аулауы: Орта Түрік аулауы кезеңінде түріктердің аулау жүйесі көптеген жақсылықтардан қайрады. Бұл кезеңде даму үшін Түрік қағанатында дінді-танымды жақындату, байланыс жасау мен өсу көптеген мақсаттар болды.

3. Исламдық кезең: Түріктердің аулауды ісламдық кезеңде байдаландырылуы аулаудың қандай түрлеріндегі байланыстарды мұрауи бағамдар бойынша өзгертуге тиіс. Исламдық кезеңде Түрік қағанатының биыл танымалдары өзгеріп, іслам әдебиеті мен технологиясы жатталды.

4. Ұлы Орта Түрік аулауы: Ұлы Орта Түрік аулауы кезеңінде Түрік қағанатының мемлекеттік ұрымы жаттылып, тарихи-географиялық территориясы кеңейген. Бұл кезеңде даму үшін даму қатарында жақындату, мемлекеттік өнеркәсіптіктер мен мәдениетті кеңейту арқылы аулау байланыс жасауда.

5. Байбақтылар кезеңі: Түріктердің аулауының соңғы кезеңі. Бұл кезеңде қайраткер тарихи дереккөздер бар, өйткені бұл кезеңдегі тұлғалар байбақтардың алдына орналасқан жағдайда.

Түріктердің аулауды байдаландыруды анықтау үшін тарихи дереккөздер, қайраткер тарихи шоқтар мен олардың мемлекеттік өнеркәсіптіктерінің түсінігі көмек көрсетеді. Айтылған барлық кезеңдердегі аулауды байдаландыру аса тарихи жобалар мен саяси қолданбаларды қамтамасыз ету мен дамыту арқылы болды.