Question

Берілген үзіндіні негізге ала отырып, шығарманың эстетикалық құндылығы туралы сыни шолу жасаңыз. ... Адыра қалғыр көк Жайық,Аңырап қалған қонысым!Қонысымнан ауған соң,Кетпегей еді ырысым.Таудағы тарлан бөрі едім,Тарылған сынды тынысым.Кейінгі өскен жас бала,Ақ балтырын түрініп,Басарына ерініп,Көкірегі күйініп,Тек тірлікке сүйініп,Ықтиярсыз жүгіріп,Аузы түкті кәпірдіңЕтпегей еді жұмысын!Бұл қоныстан кетпесең,Мұны талақ етпесең,Екеу-екеу сөйлесіп,Біздің кейінгі өскен жас балаАузы түкті кәпірдіңСоқпаса екен пайдасын.​

Answer 1

Көркемдегіш құралдар деген не?

Көркемдегіш құралдар – автордың шығарманы әсерлеу,бейнелуіне септігін тигізіп,оның шеберлігін танытатын құралдар.Ондай құралдарға ажарлаудың,құбылтудың түрлерін жатқызуға болады.Олар:эпитет,теңеу,метафора,метонимия,кейіптеу,аллгория,синекдоха,литота т.б.

Өлеңдегі көркемдегіш құралдар.

1) Өлеңде эпитет бар.Олар: тал шарбақ,тас қала.Эпитет – заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз.Өлеңдегі екі эпиттет де заттың сипатын ерекше ашып тұр.

2) Метонимия қолданылған.Ол : жан сақтап.Метонимия – троптың (құбылтудың) бір түрі. Өзара байланысты балама ұғымдарды қолдану, құбылыс орнына оның ерекше қасиетін көрсету. Бұл жерде "жан сақтау" – тіршілік ету,өмір сүру деген мағынаны астарлап тұр.

3) Тұрақты тіркестер кездеседі.Олар:ат құйрығын кесермін,ат сауырын беру.Тұрақты сөз тіркестері – екі немесе одан да көп сөздердің тіркесуінен жасалып, бір ұғымды білдіретін бейнелі сөздер тобы."Ат құйрығын кесу" мағынасы – қарым-қатынасты үзу,ал "ат сауырын беру" – бөлініп,басқа жаққа кетті деген мағынада.

4) Риторикалық сұрау қолданылған:

Сонда, ханым, не десін?

Мен жоқ болсам, Есім хан,

Ит түрткіні көресің.

Жиембет қайда дегенде,

Не деп жауап бересін?

Риторикалық сұрау(лепті сұрау) – шешендік тәсілге жататын айшықты сөз тіркесі, ойды, сезімді әсерлі ету үшін жауабы өзінен өзі-ақ айқын нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту.

5) Сонымен қатар өлеңде аллитерация мен ассонанс қолданылған.Аллитерация:

Тал шарбаққа мал сақтап,

Тас қалаға жан сақтап,

Тасқан екен мына хан!

Бұл жерде "Т" дауыссыз дыбыс қайлатанып тұр.Аллитерация – дауыссыз дыбыстардың қайталануы арқылы әдеби тілді ажарлап, сөздің реңін келтіре түсетін көркемдік тәсіл.

Ассонанс:

Арқаға қарай көшермін, Алашыма ұран десермін,

Ат құйрығын кесермін,

Ат сауырын берермін,

Алыста дәурен сүрермін.

Бұл жерде "А" дауысты дыбысы қайталанып тұр.Ассонанс –өлең сөзде дауысты дыбыстардың үндесе қайталану.

Answer 2

Берілген мәтіннің сәуіртігі мен таңдамалығы да өте маңызды. Бұл мәтіннің авторы өз қолдары арқылы бір санаттық сипаттаманы бізге берді. Мен үшін, бұл мәтіннің эстетикалық құндылығы сөздердің саяхаты, бейнелердің биліктілігі және олардың жасалуындағы майылдылықтарда табыс болатын белгілерге негізделген.

Мәтіндегі мазмұны, бейнелердің биліктілігі мен түсінігі бойынша:

1. Сілтемелері мен образдарынан туынды қызығушы: Мәтіндегі "Адыра қалғыр көк Жайық, Аңырап қалған қонысым!" сияқты сілтемелер мен образдар таңдалған. Автор көкірегін ажарды, Қазақстанның елінің көк шаттығын танытты. Осы образдар сөйлесімнің атмосферасын туынды қызығуды жасайды.

2. Версификация мен ритмика: Мәтін бірнеше жолдармен бөлінген, сондықтан алғашқы жол бірінші сапа жатады. Саптар арасындағы саны мен мерзімдері өзгеріп, мәтінге ритмикалық кеңістік табылады. Бұл музыкалды сипаттама жасайды және оған тыныштық келтіреді.

3. Майылдылықты байқаулау: Мәтіннің белгілі майылдылығы байқалады. Таңдамалардың келесі жолдастықтық сияқты байқаулауы мен бір-бірімен қосқанда, қайырымдылықты және қайырымсыздықты байқалайды. Бұл айтылушының мазмұнына қатынасты мақсатты ақпаратты береді.

Сол себептердің бірінше болғанмен, берілген мәтіндегі эстетикалық құндылық осы жазушының өзінің сөздерімен, таңдамаларымен және мазмұнымен қолданылатын техникамен байланыстырылған. Бұл мәтін оқырман танымдық, қоныс, жастар арасындағы байланыстықты және көзқараспаздықты аударады.