Question

1.Казак халкынын музыкалык аспаптарынын тарихынан не билесындер? 2. Кандай музыкалык аспаптар туралы айта аласындар? 3. Оленге, музыкага катысты кандай макал-мателдерди билесиндер? 4. Кирме создер дегенемиз не? 5. Оздик етиске мысалдар келтириндер.

Answer 1

Қазақтың ерте заманнан келе жатқан музыкалық аспаптарының түрлері өте көп. Ата-бабаларымыз тастан, ағаштан, темірден, өсімдіктерден, саздан, малдың терісінен, сүйегінен, мүйізден, ішектен, қылдан тағы басқа да дыбыс шығаруы мүмкін заттардан қарапайым ән-күй аспаптарын жасаған. Еліміздің әртүрлі музейлерінің қорларында 400-ден астам көне музыкалық аспаптары сақтаулы.

Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарын жіктеп төмендегідей топтарға бөлуге болады:

1. Үрмелі аспаптар - үрлеп тартылатындар, оның ішінде оларды 3 топқа бөлуге болады:

Үрмелі (флейталы) - сыбызғы, қурай-ысқырғыш, үшпелек, саз сырнай, үскірік, тастауық, ысқыруық, ұран.

Тростық - қамыс сырнай, қос сырнай, қауырсын сырнай.

Мундштуктік - мүйіз сырнай, ұран, бұғышақ, керней.

2. Шертпелі аспаптар - ішекті аспаптар. Оған шертіп ойналатын - жетіген (7 ішекті, 21 ішекті), шертер, домбыра (бас домбыра, прима домбыра, альт домбыра, шабылған, құралған, қалақ домбыра, Абай домбыра,), адырна, шіңкілдек, ортеке, үш ішекті домбыра

Домбыра

3. Ұрмалы аспаптар - аты айтып тұрғандай ұрып ойналатын аспаптар: даңғыра, кепшік, дабыл, дулыға, дауылпаз, шыңдауыл, тұяқтас, тоқылдақ, шың.

4. Сым тілшелі: шаңқобыз.

5.Сілкіп ойналатын аспаптар - сілку арқылы ойналады: аса таяқ, шың, сылдырмақты қамшы, қоңырау, сақпан, зырылдауық.

6. Ыспалы аспаптар немесе қияқпен ойналатын аспаптар: қобыз (қыл қобыз, нар қобыз, бас қобыз, альт қобыз, прима қобыз), сазген.

Қазақтың ұлттық аспаптарының ішінде кең тарағаны домбыра, қобыз, сазсырнай болып табылады. Домбыраны тіпті қазақтың өзімен салыстырады: «Нағыз қазақ - қазақ емес, нағыз қазақ - домбыра» деп. Себебі, домбыраны тартып, оның даусын ұнатпайтын қазақ жоқ десе де болады. Жалпы, домбыра атауының шығу тарихы жайлы таластар көп. Солардың бірқатары: «Дембира» деген қыз атынан шыққан болуы керек деп те топшылайды, себебі шығыс елдерінде қастерлі, қасиетті нәрсеге немесе кейбір көпшілік орынға әйел адамның есімін беру үрдісі бар. Пішіні домбыраға ұқсас, төрт ішекті шертпелі аспап үнді халықтарында «тампура» деп те аталады. Ішекті шертпелі аспап «пандура» гректерде бар. Сонымен нақты атауы қайдан шыққаны әзірге белгісіз.

Ал ең көне аспап ретінде қобыз саналады. Өздеріңіз білетіндей қобыз сонау Қорқыт ата заманынан келе жатыр.

Answer 2

1. Казак халкынын музыкалык аспаптарынын тарихынан не билесиңдер?

Казак халкынын музыкалык аспаптарынын тарихы ғаламтордук жана культуралык өзгөрүштөр мен башкаруулар менен биргеликтүүдө жайгашкан. Казакстандык музыкалык аспаптардын тарихы өзгөрүштөрүн көрсөткөн бир нече факторлор бар. Казакстандык музыкалык аспаптардын тарихына карайт, алардын историялык, культуралык жана саясий жактык көзөмөлдөрү, аталыштары, кызматтары, музыкалык жана инструменталдык өзгөрүштөрү, артыкчылыктары жана башка бир нече факторлор катары менен байланышат.

2. Кандай музыкалык аспаптар туралы айта аласыңдар?

Казак халкынын музыкалык аспаптары өзгөрүштөрү мен кызматтары боюнча жети-жети категорияларга бөлүнөт. Бул категориялардын биринчи категориясы "қобыз" деп аталат. Қобыз - бул Казакстандык музыкалык аспаптардын башкарууларынан бириси болуп, ошондой эле Казакстандык культуралык музыканын аталышы болуп эсептелет. Башкарууларынын бириси "домбра" деп аталат. Домбра - бул Казакстандык музыкалык аспаптардын башкарууларынан бириси болуп, ошондой эле Казакстандык культуралык музыканын аталышы болуп эсептелет. Казак халкынын музыкалык аспаптарынын башкарууларынын башка категориялары арасында "кобыз" жана "саз" катары бар.

3. Оленге, музыкага катысты кандай макал-мателдерди билесиңдер?

Музыка бардык культуралык жашоондордун жана жамааттардын бөлүшкөн бир жана башкарууларын жана эмоцияларын көрсөтүү бир түрдүк иссиктүүдүн бир түрү болуп саналат. Музыкалык аспаптар, макал-мателдер жана көзөмөлдөр музыкага катышат. Музыкалык аспаптар аркылуу музыканын жана инструменталдык өзгөрүштөрүн башкарууларын жасоо мүмкүн. Макал-мателдер музыканын сөздөрүн, түшүндүрүүлөрдүн жана эмоциялардын көрсөтүлүүчүлөрдүн бир түрү болуп саналат.

4. Кирме создер дегенемиз не?

Кирме создер - бул музыкалык аспаптардын башкарууларын жасоо үчүн колдонулган инструменттардын бир түрү. Кирме создерлерди аткарылуу үчүн колдонулган инструменттардын бир нече түрү бар, мисалы, пианино, гитара, барабан, саксофон, кобыз, домбра жана башкалар.

5. Оздик этишке мысалдар келтириндер.

Оздик этишке мысалдар келтирүү өзгөрүштөрүн жана көзөмөлдөрүн жасоо үчүн колдонулган инструменттардын бир түрү болуп саналат. Мысалы, пианино, гитара, кобыз, домбра жана башкалар оздик этишке мысалдар келтирүү үчүн колдонулган инструменттардын бир түрү болуп саналат. Оздик этишке мысалдар келтирүү өзгөрүштөрүн жана көзөмөлдөрүн жасоо үчүн колдонулган инструменттардын бир түрү болуп саналат.