Question

Тар кезең сюжеттік композиялық талдау

Answer 1

Відповідь:

Роман композициясында Сырым­ның әскери-қолбасшы тұғырындағы ұйымдастырушылығының нәтижесінде отаршылдармен болған бірнеше шайқастарда қазақ қолы жеңіске жетеді. Қолбасшы батыр Сырымның жаттығу кезіндегі дайындығы жанындағы серіктеріне де, ұлттық-азаттық жолын­дағы күрескерлерге де халықтың да сенімін күшейтті. Бес жүз мергеннің жүздіктерін бес жерге орналастырып, әр жүздіктегілердің ондықтары кезек-кезек оқ жаудыруын да бәрін тарихи деректі болмысымен оқырманның көз алдына елестетеді.

Романның көркемдік сипатын танытатын ерекшелігі – басты кейіп­кер Сырымның қолбасшылық-батыр­лық қасиеттерін даралайтын сыртқы келбеті (портреті) мен мінез-құлық психологиясының поэтикалық тұтастықпен өрілетіндігі. Басты кейіп­кердің кескін-келбетін киген киімімен, мінген тұлпарымен, сол мезеттегі табиғат құбылысымен, маңындағы адамдардың көңіл күйімен, сонымен бірге халық тағдырының өткені мен бүгінгі болашағын сабақтастыра толғанған жан ділі күйзелістерімен тұтастыра бейнелеудегі көркем шындық эстетикасына тән өрнектері мол байқалады.

Басты кейіпкер Сырымның ел ағасы – би тұғырындағы және батырлық-жауынгерлік рухы көтерілген сәттерінің ел тағдыры жолындағы азаматтық-қайраткерлік тұлғасын құрайтын пси­хологиялық күрделі жағдайы соңына халық берік сеніммен ерген адам тұрпатын айқын елестетеді. Отар­шылдарға қарсы шешуші майдан ашуға бел буған ел ағасы және қолбасшы батыр тұғырының тұтастығымен дара­ланған Сырым Датұлы жазушының өмір шындығын көркем шындықпен өрнектеген эпикалық баяндауы ая­сындағы психологиялық сырлы поэ­ти­калық бейнелеулерімен берілген.

Роман сюжетінің шиеленісі сәтінде Ресейдің отарлық билеу жүйесі басшылығының би, батыр Сырым Датұлы бастаған ұлттық-азаттық қозғалысымен санасуға мәжбүр болғанын оқимыз. Сюжеттік шарықтау шегінде отарлық басқару орындары жіберген кісілерді бас­тап келген Орынбор мешітінің бас има­­мы, ахун Мұхамеджан хазірет Хұсайыновқа, генерал-губернаторға, сол арқылы Санкт-Петербургтегі патшайымға хат дайындалып жіберіледі. Кіші жүз рулары билері аталып, олардың атынан сенімді өкілі ретінде Сырымның қолы қойылып мөрі басылады. Ал роман сюжетінің шарықтау шегінде қарауындағы халқына опасыздық-сатқындық жасап, билігін сақтау үшін Ресейдің жазалаушы әскерлеріне ауылдарды талатқан, тонатқан Нұралы хан «Халық Кеңесінің» шешімімен тақтан тайдырылады.

Романның «Тар кезең» аталып, халық тағдыры үшін бастарын өлімге тіккен ұлттық-азаттық күресінің қаһармандарын көркем шындық поэтикасымен бейнелеуі қазіргі Тәуелсіз Қазақстан әдебиетіндегі жетістіктеріміздің жарқын көрсеткіші. Романның құрылысындағы сюжеттік бөліктердегі оқиғалардың байланысын, дамуын, шиеленісуін, шарықтауын туындататын қайшылықтардың, қақтығыстардың романтикалық, реалис­тік сипатын айқындау үшін көптеген көркемдік тәсілдер қолданылған. Дәстүрлі бейнелеулердің бірі психологиялық егіздеулерге де орын беріледі.

Романның көркемдік сипатын күшейтіп тұрған ерекшеліктердің қатарында қаламгердің халық даналығы мақал-мәтелдерді, би-шешендердің қанатты сөздерін поэтикалық-көр­кемдік шешіммен үйлесімді қолдана білгендігін айтамыз. Басты және жанама кейіпкерлердің диалогтарындағы, монологтарындағы сөз шырайын ажарландыру қызметін атқарып тұрған халықтың даналық өрнектері ұлттық сөз өнерінің көркем кестелі, терең мағыналы дәстүрлі нақыштарының эстетикалық-педагогикалық тағылымын оқырмандарға ұқтыра түседі.

Романның көркемдік түйіні – жатжерліктердің отарлық басқыншылық озбырлықпен басқаруына қарсы қазақ халқы тарихындағы алғашқы Халық Кеңесі атты демократиялық басқару жүйесінің болғанын дәлелдеу. Халықтың тағдырымен санаспаған хандық басқарудың іріп-шіріп, сатқындығымен, опасыздығымен ұрпақтардың қарғысына ұшырап, ұлттық тарихымыздан мәңгі аластатылғаны осы Халық Кеңесі құрылымы арқылы дәлелденген.

Романның соңындағы Беріш Алдар қарттың Сырымның істеріне сүйсіне де әрі сынай да қойған сауалына («Қарадан хан болдық, айырдан нар болдық, жоқтан бар болдық, көнеден дәурен озды, көндей қамқа тозды, боздан бурыл озды! Атадан ұл озды, анадан қыз озды, бұл не деген заман болды!?») Сырым бидің қайтарған жауабы да көп ғасырлық тарихы бар қазақ халқы ұрпақтарының уақыт пен кеңістіктегі адамгершілік-имандылық рухындағы мәңгілік ұстаным бағдарын танытады:

Пояснення:

Answer 2

Тар кезең сюжеттік композициялық талдауды анықтау үшін қажетті мәліметтерді білу маңызды. Осы деректерсіз сұрау үшін ақпараттар бар маңызды болады.

Тар кезең, немесе сюжеттік композициялық талдау, қазіргі адам көлемінде әдетте әдеби және кинематографиялық жанрларда пайдаланылатын көптеген техникалық элементтерден тұратын композициялық жасақтамалықтан тұратын құрылым болып табылады. Бұл, сценарий әдебиетінің, көрнекілік және көрнекіліктің дәлелденуі, жұмыс істеу, медианы жасау, ойлау және аударма кезеңдерін жаңадан жасау және дамыту үшін пайдаланылатын әдеби және кино-тар кезеңдерін жасау құрылымын аңдап апаруға ықтималды.

Тар кезең сюжеттік композициялық талдауды анықтау үшін, ең алдымен, сценарийді анализдау керек. Сценарий, қорытындылықты беру, жылдамдықты беру, жасыру, таңдау және сюжетті анықтау үшін бір саясаттық жасақтама болып табылады. Қатарынан, сценарийде сюжеттік композициялық даму және жаттығу техникаларын пайдалану керек. Бұл сюжеттік линияны белгілеу, алаңдық жасау, айырмашылықтарды жасау, нақты жерлерге бекіту, сценарийдің атты кезеңдерін (бастау, жасау, шығару, соңы ж.б.) белгілеу үшін пайдаланылады.

Сондай-ақ, тар кезең сюжеттік композициялық талдауды анықтау үшін, кино-тар кезеңдерінің пайдалануы маңызды болады. Бұл атмосфераны жасау, драматургияны жаңарап алу, сауыттық эффекттерді пайдалану, кино-тар ретінде қолдану, жүзбен көрінетін дәлелдер мен пейзаждарды қолдану құралдарының пайдалануымен ұйымдастыруды мүмкіндік етеді.

Тар кезең сюжеттік композициялық талдау өзгертуді көптеген факторларға байланыстырады, олардың арасында ғылыми техникалар, реторикалық мәнерлер, көрнекіліктер мен жандандырулар болады. Оларды пайдалану арқылы, сюжеттік композициялық талдауды жүзеге асырату үшін тар кезеңдерін талдау және қабылдау арқылы жасау мүмкіндігі бар.