Question

Каспий теңізі туралы ақпарат

Answer 1

Ответ:

Теңіз деңгейі үнемі өзгеріп тұрады. 1830-1929 жылдары 25,5 және 26,6 м көрсеткіштен айнымалы. 1929 жылдан 1977 жылға дейін деңгейдің күрт төмендеуі (-29 м) байқалды. 1978 жылдан бастап Каспий қайта көтерілді, 1995 жылдың басында - 26,5 м-лік көрсеткішке жетті. Жағалауды теңіз суы қайта басты. Еділ сағасында 4-5 км, Жайық сағасында 6-12 км, Қаратон, Теңіз, Прорвада кен орындарының тұсында 35-45 км, Бозашы түбегінде 4-10 км жер су астында қалды. Теңіз суының қазіргі деңгейінің жоғарылауын климаттық жағдайға байланысты түсіндіреді. Каспий суының көтерілуі 45%-ы теңізге құятын өзендер, 16%-ы айдынға жауатын жауын-шашынның молаюы, 25%-ы теңіз үстінен булану мөлшерінің азаюы және 14%-ы Қарабұғазкөл Шығанағына құйылатын суды шектеуге байланысты.

Судың тұздылығы

Судың тұздылығы Солтүстік Каспийде құбылмалы, ал Еділ мен Жайық сағасына жақын жерде 0,2-2%о болса, орталық бөлігі 10-12%о-ге дейін көбейеді. Орталық және оңтүстік бөліктерінде тұз құрамы онша өзгермейді, әдетте 13-14%о болады.

Табиғаты

Теңізге құятын өзендер мен қоректік заттың мол тасымалдануына байланысты, Каспий теңізі балыққа бай, итбалық та көп кездеседі. Итбалық теңіздің бір кезде Солтүстік Мұзды мұхитпен байланыста болғанын көрсетеді. Балықтар мен итбалықтың үлкен кәсіптік маңызы бар. Ең бағалы балықтарға бекіре (бекіре, шоқыр, қортпа) тұқымдастары жатады. Дүние жүзінде жыл сайын ауланатын бекіре тұқымдас балықтың 80%-ынан астамы Каспий теңізі үлесіне тиеді. Каспийде ауланатын бекіре тұқымдас балықтардың Қазақстан үлесіне 40%-ы тиеді. Каспийде өсімдіктердің 500 түрі, балық пен жануарлардың 769 түрі мекендейді. Мұнда балықтың 55 түрі кездеседі. Бағалы балық — қортпа (белуга) үзындығы 6-7 м-ге, ал салмағы 1800 кг-ға дейін жетелі, 100 жылға дейін тіршілік етеді. Бекіренің (осетр) ұзындығы 2,3 м, салмағы 100 кг-ға дейін барады. Шоқырдың (севрюга) үзындығы 2,2 м-ге, салмағы 40-80 кг-ға дейін жетелі. Каспийде олардан басқа сазан, көксерке, сыла, майшабақ, т.б. ау даналы.

Каспий жағалауында қазіргі кезде құстардың 260 түрін кездестіруге болады. Тек Каспийдің шығыс жағалауында жыл сайын кәсіптік маңызы бар 2 млн құс қонақтайды. Кей жылдары суда жүзетін 3 млн-дай құс қыстап шығады.

Answer 2

Каспий теңізі, Қазақстан, Түркия, Түрменстан, Әулие Орта Азия мемлекеттері мен Иран арасында орналасқан денеу. Бұл теңіз, дүниежүзілікті денеуліктерден бірі болып табылады және оның мүліктері тіркеусіздікі бастайды. Осы теңізді туралы ақпараттың бірінші басқарушы денеу басқару жоспарлары жасау жолында құрылды. Оған бірінші рет Абий-Азуер Араль теңізімен үйлесу жоспарында пайда болды. Теңіз аудандары өз теңіздік жасарқанда, жасау жоспарлары жерге түседі. Каспий теңізінің көлемі біртұтас абайлар арасында ерекше ортақты денеу шерігінде біледі. Теңіздің көлемі жылдар бойы өзгеруі мүмкін, бірақ онын орталығы белгілі болмаған. Каспий теңізінің аудандық мөлшері 371,000 көлік километр квадратты. Бұл теңіз сол жағында рекордты мүліктерді астамалайтын бірі. Осы теңіздің қызметі шаруашылықты жасау және көлік жұмсау бағдарламаларын орындаушы мемлекеттерге қызмет етеді. Каспий теңізі астаналар мен қалалардың басында тұрады, олардың ішінде Атырау, Астрахан, Бейнеу, Актау, Түркменбашы және Баку сияқты мақалалар бар. Осы қалалар Каспий теңізінің қызметі үшін маңызды. Каспий теңізі ешбір ұлағатты тайпалар арқылы ашық емес, оның қызметтері үшін өзгерткіштермен толтырылады. Бірақ оның суы денеушілер, үй жасаушылар, оқушылар мен қол жаттығушылар үшін маңызды. Олар теңіздің қоршаған суынан кезектер мен байлығыларды жасайды. Каспий теңізінің қоршаған суында әсіресе бағана, балықтар мен жемістер байланыстырылады. Каспий теңізі ойластыру орналасқан мемлекеттерге алтын, түнгі реміздер және нефть өнімдерін жасау мүмкіндігін береді. Осы өнімдер теңізді өнеркәсіп мекемелеріне арнайы түрде қолдау көрсетеді. Қазақстан мен Түрікменстан Каспий теңізі үшін теңгері деніздің бағытын талдау жоспарында сақтады. Олар теңізді өкінішсіз пайдалану жолында үйренуші табылады. Бізге өзгерістерді жасау, күшпенділік жасау және қайтару жолында барлық мемлекеттер арасында шешу үшін диалог ашылады. Үлгілер мен екіптер, үйлер мен ішкі жолылар мен жол тасымалдау жоспарларын жасау арқылы Каспий теңізінің мүліктерін сақтамасыздар бірікті