Question

"Қыз жебек" жырының шығу тарих​

Answer 1

Қыз Жібек–лиро-эпостық жыр. Шамамен XVII-ғасырда жазылған. Жыр нұсқалары арасында айырмашылық аз. Тұңғыш рет Е.А. Александров Мұсабай ақыннан жазып алып, мазмұнын орысшаға қара сөзбен аударған (1880). 19 ғасырдың екінші жартысында татар мұғалімі Фалиолла Тухватуллин Зайсан өңірінен “Қыз Жібек” жырын жинап, 1894 жылы Қазанда бастырған. Сондай-ақ Жүсіпбек Шайхысыламұлы Қазан қаласында 1900, 1903, 1905, 1909, 1911 ж. қазақ тілінде жариялаған. “Қыз Жібектің” Тухватуллин жинаған нұсқасы 1925, 1933, 1939, 1957, 1967 ж. басылып шығып, 1958 жылы “Қазақ эпосы”, “Казахский эпос” жинақтарында, 1963 жылы “Қыз Жібек” деген атпен қазақ, орыс тілдерінде жарияланды, 1988 жылы орыс тілінде жеке кітап болып шықты. Қазір ҚР Орталық кітапханасының қолжазба қорында жырдың бірнеше нұсқалары сақтаулы. Оның ішінде Қ.Мырзағалиев, Ә.Дәнікеров, Ж.Қалмағамбетов, Е.Рақметов, Р.Мәзқожаев нұсқалары бар. “Қыз Жібек” жырында қазақ халқының өмірі, тұрмысы, кәсіп-тіршіліктері, салт-санасы, елдік, ерлік істері, ар-ожданы мен арман-мақсаты қызғылықты әрі көркем жырланады. Жыр мазмұнында Базарбай байдың Төлеген атты ұлы 14 жасқа толғанда өзіне жар іздеп, 210 сұлудың арасынан Сырлыбай ханның Жібек атты қызын ұнатқандығы айтылады. Үш ай Сырлыбай ханның елінде болған Төлеген өз еліне бармақ болып сапарға шығады. Бірақ Жібекті қызғанып, жол тосқан Бекежан қапыда Төлегенді өлтіріп, қазасын Жібекке өзі келіп естіртеді. Сол үшін Бекежан өлім жазасына кесіледі. Жырдың 2-бөлімінде хабарсыз кеткен Төлегенді іздеп шыққан інісі Сансызбай қалмақ ханы Қоренді өлтіріп, Жағалбайлы елін жаудан азат еткендігі айтылады.[1]

Answer 2

"Қыз жебек" жыры, Қазақстанда ашылған қазақ жерінің тəуелсіздігіне арналған алғашқы наурыз күні 1992 жылы шығарылды. Бұл жыры Абдыкасым Жаманғалиевтің сөзіне Акан Серіінің музыкасын қойып, Кенже мұрасының биліктік қайратына арналған. Жыры Кішкентай, Алматы облысында туындады.

"Қыз жебек" жыры жерінде Қазақстан тарихының бір мектебі, жылдарында הаныштайтын оқиғалары, қазақтың батырларының білікті қауіптегі жайында ансамбльдайын көрсеткен. Жырының сөзіне сенемі тастың малайдауын шамайды. Шилік жапағаты, қалқама бұйрықтарындаң тысымының вақтлары модульмен қойыламында шығады. Ашық сөздер, жас көздер, қыз ярмаркасы тойдың орта кезеңіне жайылып шығарылған.

"Қыз жебек" жыры, Қазақстан халқының демалыс әсері болып жататын музыканың бірлеу жаңа жазбаларында де атамалады. Жырының шығу тарихынан бастап деп Қазақстандық ілім-дене шарағында, ентеге оқытуда, қабілетті ансамбльдерде көрсетілген. Қазақстанда жасадан көрен халқының бәрінің дүйектікті ресурстары да атап отыр.

"Қыз жебек" жыры, Қазақстан тарихының әлемге танытуында тек әлемге көбексаб пайда болуды жылдарға аз да қалдырған реттегі ұруларды жаңалау мақсатында қолданысылуда. Arman+Py+Sanzhar?