Question

Көшпелілердің рухани мәдениетінің ерекшеліктері туралы әңгімелеңіз.​

Answer 1

Ответ:

Адамзат баласы жасаған мәдениет екі түрге бөлінеді. Біріншісі – рухани мәдениет, екіншісі – материалдық мәдениет. Рухани мәдениетке музыка, әдебиет, сәулет өнері, сурет өнері, кескін өнері жатса, адам баласының шаруашылыққа байланысты күн көрісінен туған дүниелері материалдық мәдениетті құрайды. Зиялы қауым арасында, тіпті оқымысты ғалымдар арасында мәдениет және өркениет ұғымдарын шатастырушылық әлі де кездеседі. Осы арада олар шаруашылық жүргізу мәдениетінің, саяси мәдениеттің, экономика мәдениетінің тағы сол сияқты мәдениеттердің болатындығын ескермеді. Осыдан барып, мәселен, көптеген адамдар мәдениетті тек қана өнер туындылары құрайды деп ойлайды да, оны өркениетпен тең қойып, жаңсақ түсініктерге жол береді. Мәдениет тарихында күні кешеге дейін еуропалықтар Батыс дүниесінің ғана мәдениетін мойындап келді. Оларда мәдениет жасаушы тек еуропалықтар делінген кеудемсоқтық теория белең алды. Бірақ Шығыс өркениетін жасаған мәдени мұралардың ғажайып үлгілері оларды өздерінің менменсіген қисындарынан бас тартуға мәжбүр етті. "Мәдениет" деген ұғымның аясы өте кең. Сондықтан да болар, "мәдениет" ұғымының көптеген анықтамасы бар. Адам ой-санасы мен әрекетінің нәтижесінде туындаған құндылықтарды біз мәдениет дейміз. Мәдениетті кейде шартты түрде материалдық және рухани деп екіге бөледі. Қолмен ұстап, көзбен көруге болатын дүниелерді материалдық мәдениет үлгілері дейміз. Ал қолмен ұстап, көзбен көруге болмайтын, тек санамен, түйсікпен қабылданатын мәдениет жетістіктерін біз рухани мәдениет дейміз. Рухани және материалдық мәдениет үлгілерінің арасында тұйық шек жоқ. Кейде материалдық мәдениет үлгілері руханияттың үлгісі болып табылады. Мысалы, сәулет өнері ескерткіші, былай қарағанда, материалдық мәдениет, ал сол сәулет өнерінен халықтың немесе сәулетшінің дүниетанымы, мәдени дәстүрі көрінеді. Оның үстіне, сәулет өнері ескерткішінен көрермен рухани ләззат алады. Бұл жағынан қарағанда сәулет өнері ескерткіші рухани мәдениет үлгісіне де жатады. Кітапты да солай түсінуге болады: әрі материалдық дүние әрі рухани құндылық. Көшпелілердің рухани мәдениетінің өз даму ерекшеліктері бар. Ол көшпелілердің тіршілік қарекетінің, тұрмысының ерекшеліктерінен туындайды. Кейбір батыстық зерттеушілер: "Көшпелілер өз бетінше мәдени құндылықтар жасауға қабілетсіз, олар тек басып алған отырықшы халықтардың мәдениетін қабылдайды. Ал отырықшы халықтардың мәдениеті оларға өгей мәдениет болып қала береді", – дейді. Бұл – мүлде қате пікір. Көшпелілер өз тұрмыс-қарекетіне лайықты мәдениет қалыптастырған. Көшпелілердің материалдық мәдениеті көші-қонға ыңғайланып жасалған. Мұндай таза көшпелі мәдениет үлгілеріне біз жиналмалы, жығып-тігуі өте жеңіл киіз үйді, ер-тұрман, ат әбзелдерін, теріден, ағаштан жасалған ыдыс-аяқтарын, бесігін, басқа да тұрмыстық заттарын жатқызамыз.

Answer 2

Көшпелілердің рухани мәдениеті өте ерекше және байырқы болып табылады. Бұл мәдениетті құдайласпен қарсылас болу, ұстану және жаңа үйренуге беру тағыда болатын арттырады. Антологиялары мен тұңғыш ұстаздарының құрметін алу, құдай арқылыны бақылау және діндік білімдерді іздену мақсатында кітаптар мен қазақ әдебиеті жасалды.

Оның ішінде көшпелілердің рухани мәдениетінің ерекшеліктерінің бірі діндік құдайды қабылдау және оны қарсылас болу мәселесі. Біртұтас басып жатқан жерлерден бастап, көшпелілер құдайдың қабылдауына өз артықшылықтарын таратып жатқан. Діндік құдай арқылында жаңа білімдер мен мәдениеттерді үйрену үшін кітаптарды жасады және адамдарды білім алуға үлес береді.

Сондай-ақ, көшпелілердің рухани мәдениеті ұлттық мұра береді. Кітаптар, өркеш жасау тәсілдері, әндер мен әншілік жасау, діндік өлеңдер мен ой-оқу кездесулері арқылы қазақ халқының тарихында қайта қалпына келтіреді.

Көшпелілердің рухани мәдениеті олардың ұлттық және тарихи көктемділігінің жадымен байырқы және ерекше екенін көрсетеді. Бұл мәдениетті бақылау, қайраткерлік, жануарлар мен табиғаттық жасау, тарихи білімді жаңа үйрену мен оларды білім алу тағыда болатын арттырады.