Question

Берилген пикир негизинде оз ойынды жалгастырып жаз шын манинде , ешбир халыкта жазу мадениети калыптаспаган кездин озинде биздин бабаларымыз оз тарихын таска кашап жазып кеткен Комектесиниздерши тез арада

Answer 1

Ответ:

Еліміздегі тасқа қашалып жазылған жазуларды мерзімдік кезеңделуі жағынан тас дәуіріне жатқызуға болады.

Қазақстанда бұл жазулардың бүгінгі күнге дейін төрт түрі сақталған. Олар: Ескі ғұн, үйсіндер пайдаланған руна жазуы, Орхон дәуіріндегі руна жа¬зуы, шығыс Түркістанда ұйғырлар пайдаланған арамен жазуы.

Жалпы бұл жазулар "Қазақ елінде жазу болмаған, бұл тағы ел" деген пікірлерді жоққа шығарады.

Бұл жазуларды нақтылап қарар болсақ, ел басқବрушылар¬дың қол қойған аттары, ұрандар, тасқа қиып түсірген, әдемі өрнектер, «қош¬¬қар мүйіз», «түйе табан», «кісінің ізі», «аттың ізі», т.б. секілді жазуларды көруге болады екен.

Мысалы, Ертіс өзенінің оң жағалауынан 1960 жылы сақ дәуірінің б.з.д. V-IV ғасырларға жататын ескерткішінен марал сүйегінен жасалған тұмардан жазу табылған. Оны танымал түрколог ғалым А. Аманжолов оңнан солға қарай “Ақ сықын” — “Ақ марал” деп оқыған.

Сонымен қатар Есік қаласы маңындағы “Алтын адам” қабірінен шыққан күміс тостағанның сыртында екі жолға жазылған 26 таңбалы жазу табылды. Бұл жазулар байырғы түркі руно жазбаларына, екіншіден, Жерорта теңізі жағалауындағы елдерде таралған көне алфавиттік таңбаларға, әсіресе, грек, арамей әріптеріне ұқсас болған екен.

Бұл тек екі мысал, ал еліміздің аумағында мұндай жазулар көптен көп. Соларды зерттеуді ғалымдар соңғы кезде ден қойып, тарих қойнауындағы ақпаратпен көпшілікпен бөлісуде.

Answer 2

Жазу мадениеті өз тарихына қарай танымал процесс. Халықтар мазмұнды көшірмеге мүмкіндік беретін шығармашылықты кездейсоқ, мекенжайларының жеріне, кезекшілікке жататын әсерлерге байланысты болып табылады. Жазу мадениеті бар мекендерде ескерілген екен, мәселен, Египетте қалған халықтар оларды қолданған.

Египеттік халықтарда жазу мадениетін алғаш ашу қызметтіктерін басқаратын мемлекеттік органдар құрамына қатыстырды. Мемлекеттік органдар ережелерін жазу, салмақтау, шараларды жазу және басқа да көшірмелерді жасау үшін жазушыларды бағалау және оларды жаттығушы жұмыстарын сараптау кезінде оңтайландыруды ұйымдастырды.

Египет халықтарының жазу мадениетін пайдалануы тарихи оқиғаларды анықтайды. Пирамидалардың ескерткіштерінде, стелаларда, суреттерде жазушылардың жасаулары таптырылады. Бұл жазушылар ескертулерінде, елшілердің атауларында, патшалардың салт-дәстүрлерінде, сондай-ақ археологиялық деректерде көрсетілген.

Біздің бабаларымыз оз тарихын жазу мадениеті арқылы тасқа кашап жазу қабілетін көрсеткендеріне сенімдімізді айтсақ да, сондай-ақ жазушылардың жазу қабілеті де басқа мәнде өз арқылы түсініктеме береді. Олар жазу арқылы ақыл-парасатты, көшбасшылықты, олардың қалыпты басқарады, тарихи дереккөздерді жасау көзінің ашылуына, жазушылардың оңтайлы жұмысына, дереккөздерді анықтауға көмек көрсету мүмкіндігіне, біреулердің дереккөзінің барлық белгілерін түсінуіне анықтама береді.