Question

1. Қазақ тіліне басқа тілден енген қандай сөздерді білесіңдер? 2. Көнерген сөздердің ерекшелігі неде?​

Answer 1

Ответ:

1)1) Араб-парсы сөздері: а) ар, абырой, амал, адал, арам, әскер, әйел, дәулет, дәурен, зайып, зейін, күмән, қадыр, құрмет, қиял, құдай, Аллаһ, молда, мешіт, шәкірт, хат т. с. с.; ә) аррахман, батил, жаһил, исбат, интинжа, мағмұр, мағрифат, мағишат, мәслих, латиф, ниһаят, салахият, тақриб, тахмин т. с. с.

2) Орыс сөздері: а) барқыт, бақалшық, бодан, болыс, закон, зауыт, кір, майыр, мәліш, ләпке, ояз, сияз, сот, старшын, самаурын, сома, партия т. с. с.; ә) виноват, визит, единица, занимайся, здравомыслящий, гуляйттау, миллион, картечь, номер, ноль, прошение, прямота, трагедия, такт, фабрик, электр, т. с. с. Сондай-ақ Абай шығармаларындағы калька арқылы жасалған балама тіркестерді де (үміттің нұры - «светило надежды», суық ақыл - «рассудок холодный», қараңғы көңіл - «мрачная душа», жабыраңқы жазған сөз - «стих унылый» т. б.) осы топқа жатқызуға болады

2)Көнерген сөздер көнеру сипаты мен тілдегі қолданылу ерекшеліктеріне қарай екіге бөлінеді: тарихи сөздер мен архаизмдер. Тарихи сөздердің көнеруі лауазымдық атаулардың, қоғамдық құбылылыстардың жойылуымен, сондай-ақ, әскери қару-жарақ, өндірістік құрал-жабдықтардың қолданыстан шығып қалуымен байланысты (болыс, сұлтан, барымта, ақ берен, айбалта). Архаизмдер халықтың күнкөріс тіршілігіне, салт-сана тұрмысына, әдет-ғұрпы, дүниетанымына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен ауысып, ескіріп, пайдаланудан біржола шығып қалған сөздер (жаушы, дағара, ергенек, саптыаяқ, түмен, асадал, дүрия, патсайы, т.б.). Әйтсе де, қайсыбір көнерген сөздер жаңа мағына алып, сөздік құрамдағы белсенді сөздерге қосылуы мүмкін. Мысалы, жасақ– жасақшы, төре– төреші тәрізді сөздер қосымша жалғану арқылы қайтадан күнделікті қолданысқа ие болды. Көнерген сөздер тарихи өзгеріп отыратын лексика-семантикалық құбылыс

Объяснение:осылаи))))))))))

Answer 2

1. Қазақ тіліне басқа тілден енген қандай сөздер: Бірінші, тілдер арасындағы аймақтық ұқсас сөздер. Мысалы, рус тілінен «станция» сөзі қазақ тілінде «станция» деп айтылады. Бұл сөздерді аудармашылық сөздер деп атайды.

Екінші, тілдер арасындағы ағарту сөздер. Бір тілден басқа тілге өткен сөздерге ағарту сөздер деп атайды. Мысалы, түрік тілінен «балабак» сөзі қазақ тілінде «түлгі» деп айтылады.

Үшінші, техникалық сөздер. Кейбір техникалық нысандар, аппараттар, дисплейлер және программа логикасы кез келген тілде бірдей сөйленіп отыр. Бұл сөздерді адаптациялау арқылы қазақ тіліне өтуі мүмкін. Мысалы, компьютерді ағартатын «монитор» сөзі қазақ тілінде «экран» деп айтылады.

2. Көнерген сөздердің ерекшелігі: Көнерген сөздер, біреу, зат немесе процестің көнеру, көну, ойыну немесе көншілік сияқты белгілі кезеңін сипаттаған сөздерді атайды. Бірақ сондай-ақ, көнерген сөздер айтушының ағзасында өзгеріп, қамтамасыз етеді. Көнерген сөздердің ерекшелігі сөздерді басқа бір тілге аударуға мүмкіндік береді, олар оңай аударылады және қоғамның жүйелі тілінде қолданылатын сөздердің артықшылықтарын айқындайтын қиындықтарды ұсынады. Қазақ тілінде көнерген сөздер көбінесе, иностранный тілдерден аударылған немесе оның заманауи артықшылықтары бойынша анықталады.

Мысалы, «компьютер», «аэропорт», «телевизор», «такси» сөздері қазақ тіліне аударылған өзгерістер бар сөздерге жатады. Ал сондай-ақ, бұлар қазақ тілінде көнерген сөздер ретінде қабылданады және қолданылады.