Question

Шалкиіз жырау қай ғасырда, қандай хандардың тұсында өмір сүрген? 2.Оның қандай толғаулары бар? Шығармаларының ішінде қайсысын ерекше деп атауға болады?3. Жыраулар шығармаларының қандай маңызы бар? Жыраулар қандай қызмет атқарған?4. Шалкиіз жырау шығармаларын зерттеген қандай ғалымдарды білесің?5. Шалкиіздің айтқан ақыл сөздерінің қайсысы саған ерекше ұнады және не себепті ұнады? ​

Answer 1

Ответ:

Шалкиіз Тіленшіұлы (1465 — 1560 жылы ш.) — жырау, орта ғасырлардағы қазақ поэзиясының көрнекті өкілі.Шалкиіз жас кезінен-ақ ер жүрек жауынгер әрі талантты жырау ретінде даңққа бөленді. Жігіттік шағы Ноғай ордасындағы Мұса бидің маңайында өткен. Кейіннен Үлкен Орданың әміршісі, Мансұрұлы Темір бидің және ноғайлы Жүсіп бидің төңірегінде, өмірінің соңғы кезін қазақ ханы Хақназар маңында өткізді. Жырау туындылары әсерлі, өткір, аз сөзге көп мағына сыйғызған сұлу сазды көркемдігімен ерекшеленеді. Оның шығарм-нан ортағасырлық қарапайым көшпелілердің өмірі туралы нанымды, моральдық, этикөлі түсініктер көрініс тапқан (“Асқар, асқар, асқар тау…”, “Қоғалы көлдер…”, “Арғымақ ару аттар…”, “Ор, ор қоян, ор қоян…”, тағы басқа). Шалкиіз шығармаларында ерлік рухқа, асқақ романтикаға толы жырлар да жеткілікті. “Алаштан байтақ озбасы…”, “Жапырағы жасыл жаутерек…”, “Ер Шобан”, тағы басқа). Шалкиіздің халық арасына ең көп тараған шығармалары — “Би Темірге айтқаны”, “Би Темірді қажы сапарынан тоқтатуға айтқан” толғаулары. Ол ертедегі қазақ поэзиясының өлең өрнегін байытқан ақын. Шығармалары алғаш 19 ғасырдан қағаз бетіне түсе бастады.

Қазан төңкерісіне дейін орыс және қазақ тілдерінде 1875 жылы “Записки Оренбурского отдела Императорского Русского географического общества” жинағында жарияланған. Кейін аталған жинақта (1885), “Астраханский вестник” газетінде (1893, 1916), Ы.Алтынсариннің “Қырғыз хрестоматиясында” (1879, 1906), т.б. жинақтарда, ал Кеңес дәуірінде “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971) “15 — 18 ғасырлар қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1984) жинақтарында жарық көрді.[1]

Answer 2

Кешірім сұрауыңыздың аударуы мүмкін болуы үшін менің білімім 2021 жылдың қыркүйек айына дейінгі. Сізге сұрауыңыздың барлық нұсқаларына жауап беремін:

1. Шалкиіз жырау қай ғасырда, қандай хандардың тұсында өмір сүрген? Шалкиіз жырау (Автомобиль жырау) Жиомарт-Тас жеріндегі шалқың алмасу жеріндегі дене тамырлары арасында болатын. Жиомарт-Тас - оңтүстік Батпақ батысының батыс жағында орналасқан. Жиомарт-Тас пен Сарыарға ауқатып отыр. Оның өмір сүруі барысында май ғасырдың ортасына тең жерден оңтүстікке дейінгі уақыт ішінде шықты. Алайда, сүтті еркін тапшылдығы туралы анықтамалық деректер жоқ, сондықтан кез келген ғасырда шалкиіз жырауның өмір сүруі мен оның кез келген бейнелері болған жоқ.

2. Оның қандай толғаулары бар? Шығармаларының ішінде қайсысын ерекше деп атауға болады? Шалкиіз жырауның орны бойынша біраз толғаулары мәлімет болмауы мүмкін. Сондықтан, міне, сіздің қандай білім болғаныңыз туралы хабарламаймын.

3. Жыраулар шығармаларының қандай маңызы бар? Жыраулар қандай қызмет атқарған? Жыраулар адамдарға сыйлық жасап, жырау шығармаларының көмекімен айқындама жасайды. Олар арнайы жерлерден металл және металлдық ресурстарды шығарып алады. Жыраулар жер астындағы металдық ресурстарды көтеру, өңір жерлерді жабу, жер астындық батырмаларды жасау және жерлерді мемлекеттіктенуші орталықтарымен қамтамасыз ету туралы алушылармен шешімде болады.

4. Шалкиіз жырау шығармаларын зерттеген қандай ғалымдарды білесің? Шалкиіз жырау шығармалары жер талу және металдық инженерлік далалардың мамандандырылған эксперттері, геологтар, геофизиктер, металлургтар, экономисттер мен басқа да ғалымдардың қатысуымен зерттелген.

5. Шалкиіздің айтқан ақыл сөздерінің қайсысы саған ерекше ұнады және не себепті ұнады? Сізге бірнеше сұрауыңыз бойынша жауап беремін:

   • "Ақыл сөздері" дегенді айтпаймын, себебі осы айырмашылықтың мәні мен кез келген түрлері туралы мәліметтер жоқ.
   • Сізге "ерекше ұнады" деген сұрауыңыздың бірнеше мәні болуы мүмкін, сондықтан осындай ақыл сөздердің қалыптасушысы мен мағынасы бойынша с