Question

Лексика. Берілген терминдерге анықтама жазыңыз, мысал келтіріңіз  Мысалы етістер – дегеніміз қимылдың орындаушыға қатысын білдіріп, белгілі қосымшалар арқылы жасалатын етістіктің түрі.  Өздік етіс __________________________________________________________________________________________________________________________  Өзгелік етіс_________________________________________________________________________________________________________________________  Ырықсыз етіс_______________________________________________________________________________________________________________________  Ортақ етіс_____________________________​

Answer 1

Қимылдың іс-әректтің орындаушысына тікелей қатыстылығын білдіретін етістік түрі-өздік етіс деп айтылады.

Өзгелік етіс қимылдың, іс-әрекеттің сөйлемдегі іс иесі яғни субъектінің өзі емес, екінші бір басқа субъект, қимылды орындаушы арқылы істелінетінін білдіріп, белгілі жұрнақтар арқылы жасалады.

Іс-әрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы айтылмай, қимыл өздігінен істелетіндігі көрінеді де, -ыл, -іл, -л, түбірдің ішінде л дыбысы болса -ын, -ін, -н жұрнақтары арқылы жасалатын етіс түрі ырықсыз етіс деп аталады. Ырықсыз етіс тек сабақты етістіктен жасалады, өзі жалғанған сабақты етістікті салт етістікке айналдырады: сөз айт-ылды, уәде бер-іл-ді, шарт жаса-л-ды, үй таза-ла-н-ды, қамал ал-ын-ды, үй сал-ын-ды т. б.

Ортақ етіс

Қимыл, іс-әрекеттің иесі, орындаушысы біреу емес, бірнешеу болып, -ыс, -іс, -с жұрнақтары арқылы жасалатын етістің түрі ортақ етіс деп аталады. Мысалы: Омар мен Оспан хат жаз-ыс-ты. Қыз бен жігіт сөйле-с-ті. Ол бізге үй сал-ыс-ты. деген сөйлемдердегі жазу, сөйлеу, салу қимылдары бір ғана субъект (іс иесі) тарапынан емес, бірнеше орындаушы (Омар мен Оспан, қыз бен жігіт, ол мен біз) арқылы іске асатынын көрсетеді.

Answer 2

Өздік етіс - біреулердің жекелеген, жеке тәсілдерін қолданып, олардың істеріне жауап беретін жеке келісімдері мен әрекеттерін білдіретін етіс.

Өзгелік етіс - біреулердің жеке тәсілдерін қолдану жолымен, олардың істерін жасау, жасау кезінде жүргізу, кез-келген жасаушының биіктерін білдіретін, жеке өзгеліктерін орындау етісі.

Ырықсыз етіс - ырықсыздықты, сөйлеуді және көрсетуді міндетті түрде жасамайтын, біреудің тәсілдері мен мәнерін қолданып, олардың істерін белгілеу және жасау етісі.

Ортақ етіс - біреулердің әрбірінің жеке тәсілдерін бірдей жолда қолдану жолымен, олардың істерін бірдейдей түрде жасау, қолданушыларының жасау кезінде қолданатын өзгеліктерін орындаушы етіс.