Question

Көшпенділер мәдениеті туралы эссе, срочно

Answer 1

Ответ:

Адамзат баласы жасаған мәдениет екі түрге бөлінеді. Біріншісі – рухани мәдениет, екіншісі – материалдық мәдениет. Рухани мәдениетке музыка, әдебиет, сәулет өнері, сурет өнері, кескін өнері жатса, адам баласының шаруашылыққа байланысты күн көрісінен туған дүниелері материалдық мәдениетті құрайды. Зиялы қауым арасында, тіпті оқымысты ғалымдар арасында мәдениет және өркениет ұғымдарын шатастырушылық әлі де кездеседі. Осы арада олар шаруашылық жүргізу мәдениетінің, саяси мәдениеттің, экономика мәдениетінің тағы сол сияқты мәдениеттердің болатындығын ескермеді. Осыдан барып, мәселен, көптеген адамдар мәдениетті тек қана өнер туындылары құрайды деп ойлайды да, оны өркениетпен тең қойып, жаңсақ түсініктерге жол береді. Мәдениет тарихында күні кешеге дейін еуропалықтар Батыс дүниесінің ғана мәдениетін мойындап келді. Оларда мәдениет жасаушы тек еуропалықтар делінген кеудемсоқтық теория белең алды. Бірақ Шығыс өркениетін жасаған мәдени мұралардың ғажайып үлгілері оларды өздерінің менменсіген қисындарынан бас тартуға мәжбүр етті. "Мәдениет" деген ұғымның аясы өте кең. Сондықтан да болар, "мәдениет" ұғымының көптеген анықтамасы бар. Адам ой-санасы мен әрекетінің нәтижесінде туындаған құндылықтарды біз мәдениет дейміз. Мәдениетті кейде шартты түрде материалдық және рухани деп екіге бөледі. Қолмен ұстап, көзбен көруге болатын дүниелерді материалдық мәдениет үлгілері дейміз. Ал қолмен ұстап, көзбен көруге болмайтын, тек санамен, түйсікпен қабылданатын мәдениет жетістіктерін біз рухани мәдениет дейміз. Рухани және материалдық мәдениет үлгілерінің арасында тұйық шек жоқ. Кейде материалдық мәдениет үлгілері руханияттың үлгісі болып табылады. Мысалы, сәулет өнері ескерткіші, былай қарағанда, материалдық мәдениет, ал сол сәулет өнерінен халықтың немесе сәулетшінің дүниетанымы, мәдени дәстүрі көрінеді. Оның үстіне, сәулет өнері ескерткішінен көрермен рухани ләззат алады. Бұл жағынан қарағанда сәулет өнері ескерткіші рухани мәдениет үлгісіне де жатады. Кітапты да солай түсінуге болады: әрі материалдық дүние әрі рухани құндылық. Көшпелілердің рухани мәдениетінің өз даму ерекшеліктері бар. Ол көшпелілердің тіршілік қарекетінің, тұрмысының ерекшеліктерінен туындайды. Кейбір батыстық зерттеушілер: "Көшпелілер өз бетінше мәдени құндылықтар жасауға қабілетсіз, олар тек басып алған отырықшы халықтардың мәдениетін қабылдайды. Ал отырықшы халықтардың мәдениеті оларға өгей мәдениет болып қала береді", – дейді. Бұл – мүлде қате пікір. Көшпелілер өз тұрмыс-қарекетіне лайықты мәдениет қалыптастырған. Көшпелілердің материалдық мәдениеті көші-қонға ыңғайланып жасалған. Мұндай таза көшпелі мәдениет үлгілеріне біз жиналмалы, жығып-тігуі өте жеңіл киіз үйді, ер-тұрман, ат әбзелдерін, теріден, ағаштан жасалған ыдыс-аяқтарын, бесігін, басқа да тұрмыстық заттарын жатқызамыз.

Киіз үй тек баспана емес. Ол халықтың өмірлік салт -дәстүрінің таңбасы қызметін атқарады. Шексіз даланы көк теңізге теңейтін пікірдің жаны бар: көкжиекте, көк аспанның астындағы шексіздікте ақшағала дөңгелек киіз үйлер аралдар тәрізді, олардың арасын дала кемелері — түйелер мен ұшқыр қайық — аттар қосып тұр. Қатал үскірік аяздан, шілденің аптап ыстығынан қорғайтын, тез жинап, тұрғыза қоятын баспанаға киіз үй өте сай келеді. Дөңгеленген сыртқы пішіні қатты желге орнықты болса, туырлықтар жауыннан кейін тез кебеді. Шаңырақ —шеңбер тәрізді шабағынан және күлдіреуіштен тұрады. Оның төбесін түндіктің жартылай ашық тұруы, бір жағынан, тұрмыс қажеттерінен туса (жарық түсетін терезе, түтін шығатын мұржа, таза ауа), екінші жағынан, шаңырақ шексіз аспанның белгісі, мәңгілікке апаратын жол іспеттес. Егер киіз үйге жоғарыдан төмен қарасақ, онда шаңырақ күнге, ал уық, керегелері оның сәулелеріне ұқсас. Халық санасындағы фәни өмірден нұр жауып тұрған аспанға ұмтылу идеясы киіз үй құрылысынан өз көрінісін табады. Тұрғын үй адамның өмір салтымен, оның дүниетанымымен, әлемдегі алатын орнымен тікелей қатысты. Мысалы, орманды мекен ететіндер ағаштардың арасынан аспанды төртбұрышты бітімінде көреді, олардың үйлері де төрт қабырғалы, Кавказдың биік тауларындағы үй көшпелі шаруашылық типінде де әрекет етеді.

Объяснение:

Лсылай деп ойлаймын

Answer 2

Көшпенділер мәдениеті – бұл Қазақстандағы көшпенділерге (көшпенділерге қол жеткізгендерге) жатпай әскери құрама берудігі мен қолданыстарымен айырымды мәдени тарихті мазмұндауға арналған мәдениет. Бұл мәдениет қазіргі Қазақстан жерінде табылған археологиялық жаттығуларды қамтып тұр.

Көшпенділердің мәдениеті кедейлер мен кіргіздердің кейбір өзара сыбайласында жаңа тарихтық бір өтініш жасауынан көмек көрсететін мәдениеттерді құрады. Олардың аса тым жаттығуы, өздерінің мекендері мен қолдану жаттығуларында танылды. Көшпенділердің мәдениеті басқа да бірнеше мәдениеттер мен қағидалармен бірдей емес, олардың табиғи жылдамдары мен техникалық қабілеттерімен айырымды болған.

Мысалы, көшпенділердің мәдениетінде табыс жасау мен өндіру саласындағы көмек көрсетудің бір жаттығуы – көшпенділердің өнімдері мен техникалық жасалулары. Олар көптеген өнімдерді жасау мен өндіруге болатын жаттығуларды қолданды. Мысалы, қазылардан қайтарады жаттығулар мен басқалар. Олар өздерінің сыйлықтары мен жаттығуларымен басқару технологияларын қолданды. Көшпенділердің технологиялары жануарлардан аулау мен өнімдерді жасау, қайтарады жаттығулар өндіруге болатын жаттығулар болды.

Өйткені, көшпенділер мәдениеті – бұл өзара тылсымдықты, бір-бірімен ынтымақтастықты қалыптастырудағы мемлекеттік, техникалық мен әдеби қабілеттерді танытады. Көшпенділердің мәдениеті байланысты мекендерінің көлемі мен өнімдерінің санымен де көбейісін көрсету мүмкін. Бұл мәдениет жердің тарихты мәдениеттері мен ұлттар арасындағы көмекші байланысты мемлекеттікті басқарудың жаттығуларын береді.

Өзгеріп барған жағдайда, көшпенділер мәдениеті Қазақстандың тарихы мен көрінісінде алғаш рет емес. Бұл өзгерген жағдайда да жаттығуларды жасау мен өндіру тарихында қызмет етіп келе жаттығулар жасау мен өндіру жоспарларының қалыптастырылуында мәдениетті жетілдіру мүмкіндігін көрсетеді.