Question

Сөздің лексикалық және грамматикалық мағынасы мысалдар​

Answer 1

Ответ:

Лексикалық мағына — зат, құбылыс, іс-әрекеттің санада бейнеленіп тұрақталған ұғымының мазмұны.

Лексикалық мағына сөздерді бір-бірінен ажыратып танытатын ең негізгі мағына, ол арқылы сөз жеке даралық (единицалық) сипатқа ие болады. Лексикалық мағына сөздің басқа мағыналарының тууына негіз болады, сол себепті сөз мағыналарын саралағанда ең алдымен оның лексикалық мағынасына көңіл аударылады. 

Грамматикалық мағына (орыс. грамматическое значение) — тілде қалыпты сипаты бар (стандартты) сөздер тобы мен сөз тұлғаларына, синтаксистік құрылымдарға тән жинақты, дерексіз тілдік мағына. Морфология саласында сөз таптарының жалпы мағыналары болсын немесе сөз тұлғалары мен сөздердің жеке мағыналары болсын морфологиялық категориялар дәрежесін сақтай отырып, бір-бірінен өзгеше болады. Синтаксис саласында Грамматикалық мағына предикативтіліктен, сондай-ак сөз тіркестері мен сөйлем компоненттерінің әр түрлі қатынасын білдіретін дерексіз грамматикалық құрылымдардан көрінеді. Мысалы: семантикалық субъект пен объектінің мағынасы, құрмалас сөйлемдердің шылау арқылы байланысы т. б.

Answer 2

Сөздің лексикалық мағынасы оның сөздік құрамындағы сөздердің айырмашылығынан анықталады. Лексикалық мағына дегеніміз сөздің оны қолдану арқылы жататын ағынды мағынасынан түрленеді.

Мысалдармен түсіндіреміз:

1. "Қызыл" сөзінің лексикалық мағынасы - "ақтық, сарықызыл, қызыл" дегендерге сәйкес келеді. Мысалы: қызыл ала, сарықызыл жасыл, ақтық тіл.

2. "Оқу" сөзінің лексикалық мағынасы - "білім алу, оқу, білу" дегендерге сәйкес келеді. Мысалы: оқу орны, білім алу процесі, білу маңызды.

Грамматикалық мағынасы сөздердің құрамындағы грамматикалық айырмашылықтар арқылы анықталады. Грамматикалық мағына дегеніміз сөздің құрамындағы грамматикалық түрленуінен түрленеді.

Мысалдармен түсіндіреміз:

1. "Қазақша" сөзінің грамматикалық мағынасы - "Қазақ тілінде, Қазақ тіліне арналған" дегендерге сәйкес келеді. Мысалы: Қазақша сөйлеу, Қазақша оқу, Қазақша жазу.

2. "Алдыңғы" сөзінің грамматикалық мағынасы - "бұрынғы, ертеңгі, оның алдындағы" дегендерге сәйкес келеді. Мысалы: алдыңғы күн, бұрынғы жыл, оның алдындағы кез-келген сұрақ.

Сөздің лексикалық және грамматикалық мағынасы оның орындалатын функциясына байланысты анықталады. Лексикалық мағына сөздің семантикалық аралығынан, грамматикалық мағына сөздің құрамындағы грамматикалық айырмашылықтардан табылады.