Question

8-тапсырма. Мәтіннен құрмалас сөйлемдерді теріп жазып, оларды салалас, сабақтас құрмалас сөйлемдерге ажыратыңдар. Салалас құрмаластардың мағы- налық түрлерін анықтаңдар. Үлгі: Жері — кең, халқы - аз (қарсылықты салалас сөйлем).

Answer 1

Ответ:

бүгінгі әлемде Қазақстан жер көлемі бойынша тоғызыншы орын алса, халық саны жағынан екінші орында (сабақтас сөйлем)

ал демографтардың ресми зерттеулеріне сүйенсек, 2020ж халық саны 18млн шамасында ғана болды екен (сабақтас сөйлем)

бұған қоса, екі қолға бір күрек таба алмай жүрген жастардың отбасын құрып, бала тәрбиелеп, демографиялық ахуалды жақсартуға...(сабақтас сөйлем)

аршын мен камиланың отау тігіп, шаңырақ....(сабақтас сөйлем)

екі ғашықтың шешімін ата аналары қуана қабыл алып, оларға...(сабақтас сөйлем)

банктің несие беру талаптарына сай болмағандықтан, ешқандай ....(сабақтас сөйлем)

ҚР Ұлттық Статистика комитетінің мәліметтеріне сүйенсек.....(сабақтас сөйлем)

Answer 2

Салалас сөйлемдер оқулықтарын салу арқылы сөйлемді құрастыру үшін мәтіндегі сөздерді теріп жазу керек. Солай болғанда, осы сөйлемдерді салыстыру және ажырату мүмкіндікті білу үшін, азаматтық анализ жасау керек.

Мысалы:

• Орысияның басшылығы Астана қаласына келді. (Салалас сөйлем)
• Астанада асфальтты көлдер бар. (Салалас сөйлем)
• Астана көшелері жылдармен толқын. (Сабақтас сөйлем)

Салалас сөйлемдер мағыналық нұсқауларға бөлінеді:

1. Қарсылықты салалас сөйлем - жер-жатыс мезгілдері арасындағы қарсыласу, қарсылықтылықтарды көрсетеді. Мысалы: Жері — кең, халқы - аз.
2. Қосымша салалас сөйлем - қосымша ақпараттарды қосау арқылы сөйлемге толықтыру жасайды. Мысалы: Сіздер жаңа қалаға келгендердіңіз бар ма?
3. Топтық салалас сөйлем - топтықты көрсететін сөйлем. Мысалы: Бәріміз осы кезде сабаққа келгенміз.

Мағы-налық түрлердің орындалуын салалас сөйлемдерді қолдану арқылы көрсету мүмкін болады және оларды орындау үшін оқулықтарды қайта талдау жасау керек.