Question

Сөздер қалай тасымалданады?

Answer 1

Жазу барысында бір жолға сыймаған сөз буын жігі арқылы екінші жолға тасымалданады. Тасымал дауыссыз дыбыстан басталып жасалады. Мысалы, қа - раторғай, қара - торғай, қаратор - ғай; күн - делікті, күнде - лікті, күнделік - ті, т. б. Санаулы сөздер дауысты дыбыстан басталып тасымалданады. Мысалы, ау - ыл, бу - ын, қи - ыр, жи - ын, т. б.

Төмендегі сөз түрлері тасымалданбайды:

1. Бір буынды сөздерді тасымалдауға болмайды: нан, көл, ор, ел, күрт, жұрт, т. б.
2. Жалғыз әріпті бірінші жолға қалдыруға немесе екінші жолға шығаруға болмайды.: ана, ата, ұлы, екі, ұя, үю, тыю, қия, т. б.
3. Қысқартылып жазылған адам есімін тегінен бөліп тасымалдауға болмайды: А. Құнанбаев, М. Әуезов, С. Торайғыров, Г. Дулатова, т. б.
4. Қысқартылып жазылған өлшем атауларын алдындағы саннан бөліп тасымалдауға болмайды: 11 - сынып, ХХІ ғасыр, 2012 жыл, 22 наурыз,
70 км, 52 кг, 120 г, т. б.
5. Бас әріптері, бас әріп пен сөздің басқы буынынан қысқарған сөздер тасымалданбайды: ҚР, БҰҰ, ҚазҰУ, ҚБТУ, т. б.

Answer 2

Сөздер тасымалдау құрамдасының арқасындағы маңызды мәселе - бұл сөздердің мағынасын бұзбай, тез аударылуы және бетбелгілерінің өзара байланысын сақтау.

Сөздерді тасымалдау әдісінің бірі - олардың мағынасын қорғап, басқа сөздермен теңшелетін бірнеше бағыттарды қолдану. Осы бағыттар:

1. Синонимдер - олардың бір-бірімен ауысуы және олардың мағынасы арасындағы байланыстарды көрсету мүмкіндігі бар. Мысалы, «балалар» сөзін «балдар», «балалықтар», «балақайырлар» сөздерімен ауысуға болады.

2. Антонимдер - олардың тән семантикалық контекстте, бір-бірімен алмастырылуы және олардың мағынасын айқындатуға мүмкіндік беретін сөздер. Мысалы, «үлкен» сөзін «кіші», «ауызша» сөзін «ауызсыз» деп ауыстыруға болады.

3. Гипонимдер - олардың құрамындағы түрлерін, бірден-біріне байланыстыруға мүмкіндік беретін сөздер. Мысалы, «көпіршік», «басқалар», «іріс» сөздері «жануарлар» кезегіндегі гипонимдері болып табылады.

4. Хронимдер - олар құрамындағы біріншірек кезеңдерді, орындарды немес