Question

Ескендір Зұлқарнайн туралы мәлімет​

Answer 1

Ответ:

Александр шын мәнінде Филипп патшаның ұлы, «Македониялық» деген қосымша есімі, ал Шығыс халықтарының арасында осы қолбасшының қос мүйізі бар екен деген лақап тарап кеткен. Сондықтан ол Зу-ль-Карнейн («Қос мүйізді») аталыпты.

Осы Зұлқарнайын, яғни Македониялық патша да қазақ даласын жаулап алуға құмар болған көрінеді. Ол қол астындағы жауынгерлерге қарағанда әлденеше есе көп әскері бар Дарий патшаны күйрете жеңген соң өзі жаулап алған жерлердің көбінде қала тұрғызып, грек-эллин мәдениетін енгізе бастайды. Оның күл-талқан етіп жойып жіберген қаласының бірі Кир қаласы – Кирополис. Осы қаланың қай тұста екені, яғни нақтылы орны қайда екені ғалымдардың арасында әлі күнге дейін дау туғызып келеді. Дегенмен көпшілік ғалымдар оны қазіргі Қоқан қаласының маңында немесе Ходжент қаласының орнында болған деген тұжырымға тоқтайды. Қазіргі кезде анықтама деректерде осылай көрсетілген. Ескендір осы өзі жаулап алған Азия аймағында тез арада-ақ өз есімі берілген онға жуық қала тұрғызыпты. Соның бірі Александрополис немесе Александрия-эсхата (Шеткі Александрия). Ғалымдар осы қаланы да Ходжент қаласының маңынан немесе дәл орнынан іздейді. Археологтар қазба жұмысын жүргізіп көргенде жер қыртысынан Ескендір заманынан бұрынғы дәуір мәдениетінің де бұйымдары кездескен. Мүмкін ол бұрынғы Кирополистың қалдығы болар. Біздің осы бір Сырдария өзенінің бойына салынған Александр қаласының тарихын тәптіштеп жатқанымыздың да сыры бар. Өйткені, Ескендір жорығының қазақ даласына қарай жасаған бағыты осы маңнан онша қашыққа бармаған. Бұл ең шеткі қаласы еді. Ал басқалары Ариялық Александрия (Герат), Окс өзеніндегі Александрия (Термез немесе Куляб маңында), Маргиланиялық Александрия (қазіргі Байрам Али) Бақтра қаласының маңындағы Александрия, т.б.

Ескендірдің жорығына байланысты оның соңғы рет өтіп, тауы қайтқан соң шегінген өзені жөнінде тарихи жазбалар бар. Солардың үшеуінің авторлары Арриан (біздің дәуіріміздің бірінші ғасырында өмір сүрген грек ғалымы), Аммиан Марцелин (330 – 400 жылдар шамасында өмір сүрген тарихшы) мен Квинт Курций (біздің дәуіріміздің бірінші ғасырында өмір сүрген Рим жазушысы). Ескендір жорығының бағытын күрт өзгертіп, Орталық Азиядан Кавказға қарай сүйреп жүрген осы Квинт Куций. Ол Ескендірдің өткен өзенін Танаис (Дон) деп жазады да Парапамизусты Кавказ деп көрсетіп, Каспийді Азов теңізімен шатастырады. Курцийдің осы қателігін (сол сияқты Македонский тарихшыларының да қателігін) кезінде Страбон дәл айтып берген болатын. Біріншіден, Квинт Курций еңбегі ақыл-уағыз айтуға бағышталған көркем шығарма. Ескендір жорығы мұнда мысал үшін келтіріліп отырады. Екіншіден, ол Ескендірдің бейнесін өз деңгейінен әлдеқайда жоғары көтеру үшін Донға апарып, Еуропаны да жаулап алып еді деген ұғым туғызғысы келеді. Оның үстіне Кавказды атап отырғаны баяғы ежелгі дүние тарихында от иесі Прометейдің сол заманда жердің шеті саналатын Кавказ тауында құрсауланып тасталғанын есте сақтау керек. Осылайша Ескендірдің абыройын артқыза түспек болған.

Answer 2

Ескендір Зұлқарнайн (Казах тілінде Александр Зулкарнайн), екі тұлған мәдениеттер тарихында өте білінетін тарихи шахсыяттардан біріді. Ол біріншісі, оған "Зулқарнайн" (Корандағы "іккі қарны") деп атап әйгілі атақтың болған екі жағынын бірін-бірі төменгі қарапайымды қылып, қазақ тілінде "Екі Қарн" деп атаған. Ескендір Зұлқарнайн Кенесары Жиреновнаның мәліметінше, оған толық кез келген бір халықтың мемлекетінің өз аумағында балалары болған. Атамын Ескендір екен.

Одан кейін, бірінші Есініннен артық, Ескендір ІІ Зұлқарнайн (Есініннің ікіншісі) деп аталатын бірінші Ескендір, Орта Азия әлеміндегі Македониялық құлшындығының патшасы Александр Македония. Ол M.ө. IV ғасырда Македониялық патшасы II. Филипптің (Әріп Кинг) құрметінде дамыған.

Александр Македония, Евразия құрметінде жүзгі жүзгіліктер туралы дамыған, табиғатты мейірімді жасаған асқа айналады. Оның қазіргі территориясында Азияның бірнеше жерін жүзеге асыру арқылы болған мемлекеттер ұғымдық азаматтығын жоғалтуға көмектескен. Әріп Кинг осы жерде тұратын әріптестерге, басқа да ақпарат ғалымдарына байланысты кез келген патшаларға көмектесетін шешімдерді қабылдайтын кісі болып шығар.

Мұндай себепті, Ескендір Зұлқарнайн жайлы мәліметтер бірінші Ескендір (Александр Македония) және екінші Ескендір (Кенесары Жиренов). Біраз кездесе де, оларды бір-бірінен айырып тұра аласыз.