Question

Жазылым тапсырмалары 1. Казак тарихында болған кандай батырларды білеміз? Қосымша ақпараттар жинақтап, «Біздің қазақ батырлары» тақырыбында әдеби эссе жазайык.​

Answer 1

Ел тағдырын бәрінен биік қойған, ұлттың тұтастығын, жерінің бүтіндігін мұрат еткен қазақ батырлары қазақ тарихының әр белесінде тұлғалық деңгейге көтеріліп отырған. Яғни, олар ұлттық тұлға болған. Осы ұлттық тұлға тұғырына көтеріліп, аты аңызға айналған, тарихта есімдері қалған сан мыңдаған батырлар бар.

Ең алдымен ұлттық тұлға деген ұғым келсек, тарихи тұрғыдан ұлт үшін, халық үшін орасан маңызы зор, тарихи мәні терең іс-әрекетке барған, немесе аса жауапты тарихи сәттерде халық тағдырында айрықша орны болған адамға халықтың өзі осындай ұлттық, тұлғалық деңгейге көтеретін баға беріп отырған. Қазақ тарихының әр кезеңдерінде осындай орасан зор халықтық мәні бар тарихи оқиғаларға араласқан, немесе осы тарихи оқиғаларды басқарған, ұйымдастырушы, дипломат болған немесе асқан ерлік көрсеткен азаматтар – халық батырлары атанған. Ұлттың тұлғалары атанған. Қазақ ұлтының бағына орай әр ғасырда жаужүрек, батыр ұлдары мен қыздарын мол жаратқан. Ұлт содан аман қалған.

Қазақ хандығын құрған Керей мен Жәнібектен бастау алған батырлық үрдісі өз жалғасын тауып ұрпақтан ұрпаққа тарады. Қазақ жерінің бір сүйемі де осы батырларының арқасында жаудың қолында кетпеді. Ел аузында жүрген, жыраулардың жыр-дастаны арқылы бүгінгі күнге дейін жеткен “Алпамыс”, “Қобыланды”, “Қамбар батыр”, “Ер Қосай”, “Ер Көкше”, “Ер Сайын”, “Ер Тарғын”, “Күлтегін”, “Қырымның қырық батырынан” бастап өткен ғасырда өмір сүрген жыр алыбы Жамбылдың “Сұраншы батыр”, “Өтеген батыр”, Қ.Бекхожиннің “Науан батыр” дастандары батырлар жайында айтылған. Жазылған көркем мұраларды дүниеге келтірген, арқауы үзілмеген тұтас шығармашылық кезеңдердің барлығы халықтың нанымындағы батырдың тұлғасын бейнелейді. Болашақ шаңырақ иесін қазақта «өскенде кім боласың?» деген сұрағына «Батыр болам!» деп нық сеніммен жауап беруі заңдылыққа айналған.

Талай жаугершілікті бастан кешіріп, ол шеті мен бұл шетіне құс қанаты талатын казіргі кең байтақ өлкемізді, құтты қоныс, ата мекенімізді ұлы жорықтарда батыр бабаларымыз білегінің күшімен, найзасының ұшымен қорғай жүріп бізге аманаттап қалдырды. Осы еңбегі үшін халық биікке көтерген, ардақтап, аттарын аңызға айналдырған батырлардың ішінде, әсіресе, Абылай ханның бас қолбасшылары саналған Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбай бір төбе болса, тағы да осылардың қатарында бір шоғыр қазақ батырларының: Қарасай мен Ағынтай, Саңырық пен Тайлақ, Өтеген мен Сұраншы, Сеңкібай мен Шойбек, Малайсары мен Райымбек, Бөлек пен Сатай, Жәнібек пен Тілеуке, Қылышбек пен Естенбек, Есенқұл мен Сыпатай, бертін келе ұлт азаттығы үшін күрескен Исатай Махамбет, Сырым, Амангелді сынды ақберендердің есімдері айрықша жарқырап көрінеді. Сондықтан осы аттары аталған айтулы батырлардың ел тағдырындағы тарихи орны мен олар жасаған ерлік жорықтарының мәні мен маңызы да бірнеше ғасырлар бойында ел жадынан бір сәтке де ұмыт қалған емес. Жалпы осы аттары аталған батырлардың болсын немесе әр ғасырда өмір сүріп, әртүрлі тағдыр кешкен басқа да сандаған ұлттық деңгейдегі тұлғалардың қай-қайсысын алсаңыз да олардың тұлғасы жайлы тарихты біздің заманымызға халық арасынан шыққан адамдар аңыз-әңгіме қылып жеткізді.

Answer 2

Казахстан тарихы бойынша батырлардың өте көп саны бар. Кез келген тарихтан бізге қалыпты батырлардың аты-жөні жане өздері туралы ақпарат бар. Біздерге әр тарихтың батырларының өзге-өзге қызықты жетістіктері бар.

Казахстандағы тарихтың ең танымал батырларының бірі Төле би. Ол қазақ хандықтың бірі болып, XVIII ғасырда өмір сүрген. Төле би қазақ хандығының заңсыздығын айтқан, халықты күшейтуге және шайқас кездесетін батыр болып танылған. Оның өмір сүрген кезінде қазақ халқы арасында бірлік жасауға мүмкіндік берген. Төле би қазақ хандығының заңсыздығын қорғауға арналған қаласына қараушылар табылған. Олардың арасында Төле би батырдың аты ең танымал.

Басқа батырлар арасында Шәмші Калдаяқов, Айбатыр Төлеғен, Қасым Даулет, Қарағай батыр, Нұрман батыр, Мұхтар Әуезов, Абылай хан, Қастеев Орынбай, Бөкей хан, Абылай хан батырлары танымал. Бұл батырлар қазақ халқының заңсыздығын айтқан, халықты күшейтуге, атамнарының алтыншы батырлары болып танылған.

«Біздің қазақ батырлары» тақырыбында жазылған эссе дегенше, біздерге қазақ халқының тарихынан өте қызықты ақпарат береді. Бұл эсседе қазақ батырларының өмір сүруі, танылуы, атамнарының жағдайы, қазақ хандығының заңсыздығын айтуы, халықты күшейтуге және қорғауға арналған әрекеттері туралы ақпарат беріледі. Эссе арқылы біздерге қазақ халқының қазақтар жасаған шын мәртебесін, өздерінің батырлық мәртебесін түсіндіреді.