Question

Батырлардың тұлпарларының аттары туралы мәлімет.​

Answer 1

Ответ:

Нарқызыл

Абылай туралы тарихи жырларда 15 жасар Абылайға Бөгенбайдың бата беріп, астындағы Нарқызыл атын сыйлайтыны айтылады. Сондағы Бөгенбайдың айтқан сөзі:

«Жылқының тұлпары еді Нарқызылым»,

Шырағым, ырым қылып сен мін деді.

Қарағым, уытты-отты бала екенсің,

Мінез-құлқың тұп-тура дана екенсің,

Жазғытұрым үш жүз боп жиналамыз,

Сол жиынға керекті жан екенсің.

Шырағым, таза сақта Нарқызылды,

Есіңе ал, кек алатын келер жылды.

Жоңғарға қарсы үш жүздің бірігіп Қарақұмда құрылтай (съезд) өткізіп біріккен әскер жасақтауын 1723 жыл десек, бұл оқиға бір жыл бұрын 1722 жылы өткенге ұқсайды. Бөгенбайдың Нарқызылды көзіңнің қарашығындай сақта және екі рет тұлпар деуіне қарағанда Нарқызыл шынында да тұлпар болса керек. Нарқызылды астына мініп, өзінің бұрынғы өткен бабасы Абылайдың атын атап аруақ шақыруы жырда былайша суреттеледі:

Сабалақ атақ алып «Абылайлап»,

Барша қол «Абылайлап» айғай салды.

Көк те «Абылай», жер де «Абылай» -

Бәрі «Абылай»,

«Абылайлап» айғай салды бір жан қалмай,

Нарқызылмен жөнелді қарсы алдына,

Ақ туды желбіретіп салып айғай.

Абылайлап ұран салған үш жүздің әскері жауды жеңіп, Абылайдың қолбасшы атағы бүкіл қазаққа мәлім болады.

Алшаңбоз бен Құлаша ат

Тағы бір тарихи әңгімелерде әскердің алдына салтанатты түрде шыққанда Абылайдың Алшаңбозы және ұрысқа мінетін Құлаша аты туралы сөз болады. Демек, ханның бірнеше аты болғанға ұқссайды. Халық алдында сөз сөйлегенде, әскер алдына шыққанда, Алшабандозды мінген.

Қубас ат

Answer 2

Қазақстан тарихында батырлар, қайратты қазақтың біріншісі, елді әскери байларды санайды. Олардың аттары кейбір батырларға оңай салықталады. Мұнда дерекқорлардың кейбірінің атын көрсетемін:

1. Айтеке би: Айтеке би — қазақ қайратты батырларының бірі, XVIII ғасырда қазақ жерінің заңгері болып танылған. Айтеке би атының мәні "Аң-Теке" деген сөздік қалдырма арқылы түсіну мүмкін. Ол атқарылған салықтың қолақ арқылы жаталатын жерінен алып келген деген үміткерлікті айтады.

2. Жүбанша батыр: Бір жақта Біржан Қожағелдіев атымен де жазылатын, Жүбанша батыр деп аталған батыр бар екені деп талқылады.

3. Шынгысхан: Шынгысхан — XVIII ғасырдың қазақ батырларының бірі. Алтындағы аймақтың басқарушысы болып жұмыс істейтін, сонда жүргенде Жанқожаған, Маулыбақыт, Шалабай, Төкіпбаи мен басқалармен бірге шайқас жасап, ұлттық рухтарды жариялауға ынталанды. Олардың бір жағдайы Шынгысханның Жунгар орындарында Жунгарлардың қаруымен байланысты. Бұл байланыс жеңіске айналды, сонда Қызылжар кеңістерімен Жунгарлар арасындағы жаңа ұшуларды билдірді.

4. Жетісу батырлары: Жетісу батырлары Қазақстаннан Орта Озеролар аймағына дейін ұшты. Бұлардың аты жерге сипаты, салықтары, қалалары мен өзіндерінің қызметі туралы аймақтар арасында таралатын аттарға байланысты. Алтын жороқты шаруашылар, таптылар жіберушілер мен ұсталар, маура жасаушылар жетісу батырларының жаздарында көп арқылы шешілген. Міне қалалары ашушылардың салықтарымен байланысты. Міндетті өздерінің өмірі мен жұмысы туралы білдіретін қарапайым жер алдында араласу көрсетілген.

5. Бейбітші батыр: Бейбітші батыр, мұндай атым бар жоқ, олардың бір жағдайында жіберушілердің егіншікінде бұлардың аты күнні тауларына емес деді. Аймақтың аты мен батырлардың аты бойынша аттар әдетте өзгереді.

6. Төле би: Төле би — XVIII ғасырдың ортасында жас алынған батырлар. Толебидің атауы "тол" деген сөзге ассоцииация бойынша өзгергенді деп сенімділік жасайды.

Өзінің мүмкін болғаны дайын қазақ батырларын анықтау бойынша аттарымен үлгісіз салықтарды к