Question

Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемдерді ажыратыңыз. 1. Мінезі жақсы төрге озар. 2. Ыстық асқа үрлеме. 3. Үлкен келсе, аяғыңды аяма. 4. Досыңды барда да сына, жоқта да сына. 5. Айгүл аттан түсіп еді, су қайта таязданып қалғандай екен. 6. Бұл уақыттың ішінде ел де өзгеріп кетті, адамдар да өзгерді.

Answer 1

Ответ:

3,4,5,6-құрмалас сөйлем

1,2-жай сөйлем

Объяснение:

Себебі,құрмалас сөйлем екі жай сөйлемнен құралып,ортасына үтір қойылады.

Answer 2

1. Мінезі жақсы төрге озар. (Жай сөйлем)

Жай сөйлем дегеніміз, негізгі беттегі бағыттамалық сөйлем, екі бағыттамалық элементпен жапырақталған түрдегі сөйлемдерге айналып отырады. Мінезі жақсы төрге озар сөйлемі басқа бір элементпен жапырақталмаған, оның айналымы демек қойылбаған деп анықталатынғымыз мүмкін. Бұл сөйлемде "мінезі жақсы" айланатын тағы бір элементпен түсіп келінген "төрге озар" сөз тіркесінің арасында қойылған. Мінезі жақсы деген сөз тіркесі туған сөз түріне жатады, оның айналымы мен қолданылатын ауыр сөздердің қалыптарынан болатын атаулар болуы мүмкін.

2. Өтіп, ыстық орнан асқа үрлеп. (Құрмалас сөйлем)

Құрмалас сөйлемдері, екі құрмалас элементпен түсіп келінген сөйлемдер. Өтіп, ыстық орнан асқа үрлеп сөйлемінде "өтіп" элементпі ("өту" деген қалыпты туындықсыз сөзді саясатында), "ыстық орнан" элементпі мен "асқа үрлеп" элементпі түрлі атауларынан түрген соң, олардың арасына "-п" сөз тіркесі қойылған. Бұл құрмалас сөйлемдің әр бір элементінің талдаулы элементтің алдынғы соңына немесе соңына бағып, оны "п" сөз тіркесі арқылы айтып жататындығы мен сөйлем түсіп келгендері мен ауданы туралы аңыланатыны ойландырады.

3. Үлкен келсе, аяғыңды аяма. (Құрмалас сөйлем)

Бұл құрмалас сөйлемдегі "үлкен келсе" элементпі мен "аяғыңды аяма" элементпінің арасына "-ды" сөз тіркесі қойылбаған. "Үлкен келсе" деген кезде "үлкен" сөз тіркесі "келу" деген фаңғышты аңсау үшін пайдаланылады, "аяғыңды аяма" элементінде "аяға" сөзіті аңсау үшін "аяу" фаңғышыны пайдаланған еді. Сонымен қатар, "аяма" сөзі қолданылатын "аямау" деген фаңғышы де бар.

4. Досыңды барда да сына, жоқта да сына. (Құрмалас сөйлем)

"Досыңды барда да сына, жоқта да сына" деген құрмалас сөйлемде "досыңды барда" элементпі мен "да сына, жоқта да сына" элементпінің арасына сөйлемеулің соңына "да" сөз тіркесі қойылған. "Досыңды барда" дегеніміздің айналымы, досы бар деген мағынасын аңылайды, "сына" сөзінің мағынасында досы сол деген мағына боларын ұғымдаудан айырылып, сына деген жалқап сөзде қалғаны түсіп келеді. Егер досың бар болса, сонда "да сына" айырылып, сосыз досың жоқ дегенің, ол "жоқта да сына" айырылып жатады.

5. Айгүл аттан түсіп еді, су қайта таязданып қалғандай екен. (Құрмалас сөйлем)

"Айгүл аттан түсіп еді, су қайта таязданып қалғандай екен" деген құрмалас сөйлемде "Айгүл аттан түсіп еді" элементпі мен "су қайта таязданып қалғандай екен" элементпінің арасына "қайта" сөз тіркесі арқылы байланыстырылған. Осы сөйлемде "Айгүл аттан түсіп еді" деген қатарымыз айналымы, Айгүл ат деген тұңғыш атаулы жүрген және "ат" тұңғышты айту үшін "ату" деген фаңғышты пайдаланған экен. "Су қайта таязданып қалғандай екен" деген жаман бағытты білдірген ұзақ сөйлем пайда болып