Question

Көрнекті полиглот тұлғалар туралы

Answer 1

Ответ:

Алаштың ардақты азаматы

Қай кезде болмасын, белгілі бір қоғамның даму жолын алға жылжытуда айрықша рөл ойнайтын жекелеген тұлғалардың феномені зерттеуші қауымға белгілі. Өз ұлтының тәуелсіздігі, жарқын болашағы үшін тер төккен осындай ірі тұлғалар бүкіл адамзат өркениетіне маңызды үлес қосып келеді.

Қазақ халқынан шыққан тұңғыш кәсіби дипломат, саясаткер, көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, реформатор-ағартушы, баспагер журналист және ұлт жанашыры Нәзір Төреқұлов өмірі келер ұрпаққа үлгі-өнеге, ал Нәзір аты қазіргі дербес Қазақстан мемлекетімізде қандай да бір ұлықтауға лайық. Ардақты азаматтың жазықсыз айыпталғанына да, міне, биыл  80  жыл толып  отыр. Ал Нәзір Төреқұловтың дүниеге келгеніне 125 жыл.

 Жазушы Мұхтар Мағауин «Ата-баба салған жол, нұсқаған үлгі – Темірқазық жұлдызы сияқты айнымас биікте тұра бермек. Заман өзгереді, ұрпақ жаңарады, ал ұлт мұраты – барлық уақытта біреу-ақ, ол – еркіндік, келер ұрпақтың бақытты өмірі. Нәзір де, Алаштың басқа азаматтары да осы мұрат жолына бас байлаған болатын», деді.

«Туған халқын жанындай жақсы көріп, табиғат молынан берген қабілет-дарынын, ақыл-білімін, күш-жігерін соған адал қызмететудің ізгі мұраттарына арнаған қазақтың сайыпқыран перзенттерінің бірі, бірі емес бірегейі Н.Төреқұлов болып табылады», – деп жазды аса дарынды халық жазушысы Қ.Мұхамеджанов, дипломат, саясаткер Т.Мансұровтың «Елші Н.Төреқұловтың Арабия дастаны» атты кітабына берген алғы сөзінде.

Нәзір    Төреқұлов    Ресей    отаршылдығының    Түркістан    халықтарына қаншалықты  қасірет алып  келетінін  жан-жүрегімен  сезінген. Бұл туралы ойларын ол Ташкентте,     Мәскеуде шығып тұрған басылымдарда жариялаған мақалалары мен баяндамаларында    бүкпесіз айтқан. Патшалық Ресей мен большевиктер билеген Ресей Түркістанды шикізат   өндіретін ел ретінде санап, оның мәдени өркендеуіне мүдделі болмағанын, қайта халықтың   өсіп-өркендеуін тежеп, кедергі келтіріп отырғанын тұңғыш рет ашып, аяусыз әшкерелеген.

Қуатты интелект, ерен білімдарлық Н.Төреқұловты туған өлке халықтарын жаңаша жаппай ағартудың басы-қасына алып келді. Шынына барсақ, Ташкентте, кейіннен алғашқы қазақ жоғары оқу орындарының бірі педагогикалық институтқа айналған Қазақ ағарту институтын ұйымдастыруға тікелей қатысып, Қазақстандағы осы заманғы жоғары мектептің негізін қалаған нақ сол.

Нәзірдің ата-бабасы Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан қаласының маңындағы Қандөз ауылының төл баласы. Болашақ кеңес дипломаты, мемлекет қайраткері, ғалым 1892 жылы қазан айында Сыр бойының Түркістан өңірінде мақта саудасымен айналысатын дәулетті отбасында дүниеге келді. Әкесі Төреқұл заң және сауда қызметкері. Анасы Гүлбаһрам – тәжік қызы – аса діндар адам болған. Төреқұлдың үш баласының тұңғышы Нәзір, екінші ұлы Әбдіқадыр және Фатима атты қызы болды. Балалық, жастық шағын Қоқан қаласында өткеріп, осындағы медреседе, орыс-түзем мектебінде оқып, 1913 жылы Қоқан коммерция училищесінің сегізінші класын ойдағыдай аяқтаған Н.Төреқұлов, Мәскеудегі қазіргі Г.В.Плеханов атындағы экономикалық университеті ретінде белгілі Мәскеу коммерция институтына оқуға түседі. Мұнда экономикалық пәндерді оқып үйренумен қатар, Нәзірдің өзі бала жасынан зор қабілеттілігін танытқан шет тілдерді үйренудің жаңа мүмкіндігі туды. Орыс және түрік тілдерін жетік біліп, француз бен неміс тілдерінде еркін сөйлей алатын дәрежеге жетті. Мәскеу коммерция институтының 3 курсынан 1916 жылы өз еркімен Батыс майданының «Земсоюз» нұсқаушылығына сұранып, Орта Азия жастарының саяси күресін бастаған серкесіне айналды.

Нәзір Төреқұлов үлкен қаламгер. Жастай жалындап өлең жазған ол аласапыран уақытта Торғайға барып «Қазақ мұңы» газетін шығарды. Нәзір Төреқұлов «Біздің алдымызда қазір жаңа тарихымыз майданға қойған әрі шешілуі қажет мәселелердің бірі – тіл һәм әдебиет мәселелері екені шүбәсіз …

         Түркістан түлегі – Нәзір Төреқұлов қазақ әдебиетінің Сәкен Сейфуллиндей, өзбек әдебиетінің Чулпондай, Абдолла Қадыридей айтулы тұлғаларымен аяусыз сынасқан, тәжіктің Садриддин Айнидей қаламгері кітабына алғысөз жазған, атақты түрколог Бартольдтың Түркістан туралы еңбектерін ғылыми саралаған сарабдан сыншы. Нәзір – білімдар әдебиет сыншысы болатын. Сыншы кісі кейде ұнай бермейді. Эстетика талабын айтқан Нәзір Сәкенмен, кейде Мағжанмен қиғаш келіп қалып жүрді. Кіммен қандай қатынаста жүрсе де, Нәзір жеке бас қамын  ойламаған адам, халық қамын жеді, әдебиет ағарту мәселесін сөйледі.

Нәзір Төреқұлов қазақ, өзбек, тәжік тілдерін «ана тілім» деп білген, татар, башқұрт, қырғыз, әзірбайжан тілдерінде оқыған, ағылшын тілін білген, аз уақытта араб тілін игерген – полиглот азамат, игерген білімін іске жаратқан үлкен оқымысты ғалым.

1926 жылдың наурызында Бакуде өткен І Бүкілодақтық түркітанушылар съезінде түркі тілдес халықтар бірі екіншісімен тілдескенде өзара тез түсінісіп, бауырлас халықтар екендігін сезіне білулері үшін ортақ жазба қарпі қажеттігі алғаш рет көтерілген болатын.

Answer 2

Көрнекті полиглот тұлғалар дегеніміз, бірнеше тілде білімі бар балаларды анықтауға арналған аймақтық немесе ұлттық мерекелер. Осы немесе басқа тұлғаларды бірнеше тілді түсіну, көп тілде айту, оқу және жазуға қабілетті болу арқылы жеткізетін полиглоттарды оқиғалары. Полиглоттың тілдерге қызығушылықтан немесе жүктенбелгіліктен келгендері де болуы мүмкін.

Кейбір адамдар тілдерге тән болу кезінде өзінен тіл білгісі бар тілдерге құмар болатындар. Бұл, біреуді тіл оқыту арқылы аяқталады, бірақ басқа да факторларға қайшылу мүмкін, сондықтан осы адамдар өз тілінен басқа тілдерді де білу кезінде жатады.

Одан басқа, полиглоттың бірнеше тілде жетістікті оқуға түсуге болатын ағылшынша "polyglot" термині осы бірнеше тілде білім адамдары үшін пайдаланылады. Олар бірнеше тілде жарияланған материалдарды оқығанда, өзіндік және өзіндік емес көмек алады.

Полиглоттың діни, елдік және ұлттық қатынасқа көңіл бөліп, бір қарапайым тілде жарияланған ағылшынша материалдары оқып, айтуға берік салатын білім нәрсесі. Олар кез-келген жағдайдан құмаратын тілдерді де оқуға қолдау көрсету және оларды пайдалануға болатын адамдардың білімін бірталап көтеру мүмкіндігін салып жатады.