Question

Қазақстан территориясындағы ертедегі көшпенділер мәдениеті мен өнері

Answer 1

Ответ:

Біздің заманымызға дейінгі бір мыңыншы жылдары бүкіл Евразия даласында скиф-сақ тайпалар одағы өмір сүрді. Ұшы-қиыры жоқ кең даланы игеріп, әртүрлі патшалықтар бірлестіктерін құрып, күшті жауынгер елге айналды. Оларды батыстағылар (гректер) скифтер десе, парсылықтар (Иран, парсы патшалықтары) сақтар деп атады. Бірақ та осы екі атау да Евразия даласын жайлаған халықтардың ортақ аты еді. Скиф, сақ тарихын тілге тиек етіп, тереңірек үңілетін болсақ, оларды құрайтын бірнеше тайпалар көне жазба шежірелерде жиі кездесетінін көреміз, сарматтар, дайлар, аландар, массагеттер, үйсіндер. Кезінде осы тайпалар бірлестіктері қазақстан территориясын жайлаған, қазақ халқының арғы ата-бабалары болып табылады. Бұлардың ішінде, әсіресе, массагеттер, аландар, үйсіндер туралы тарихи деректер көбінесе Иран, парсы, грек жазбаларында біршама кездеседі. Ал аландар туралы көне қытай жылнамаларында дәйекті де айшықты жазылған. Ең бір көне деректер ежелгі парсылардың діни кітабы –Авестада көрініс береді.

Answer 2

Қазақстан территориясы тарих бойы ертедегі көшпенділердің мәдениеті мен өнері өте кеңінен даму құрды. Бұл көшпенділердің мәдениеті қаншалықты болса, белгілі мөлшерде адамдардың жүрісінің, өмір салтын тұруының және өнерге берілетін маңызды ролін көрсетеді.

Ерте кезде Қазақстан территориясындағы көшпенділер арасында кездесетін ескертілген мәдениеттерді оңай табу мүмкін емес, себебі олардың өмір салтын тұруы жалпы тұрғын мерзімдер бойы кеңесіздікті күтеді. Әрбір ауқымнан ары қалған археологиялық тапсырмалар мен зерттеулер арқылы бізге олардың мәдениеті мен өнері туралы бірнеше ақпарат берілген. Енді, осы мәліметтерге байланыстырып, Қазақстан территориясындағы ертедегі көшпенділердің мәдениеті мен өнері туралы бірнеше түсініктеме беремін:

1. Құйшы өнері: Қазақстанда ертедегі көшпенділердің арасында құйшылық мәдениеті дамыған. Құйшылықтың маңызды қызметкері және жаратушылары абдан жеті жылдан аса жазылды. Бұл уақытында құйшылар өз өнерін жетекшілікпен жатқызды. Олар үй-бұрыштар, бесіктер, айналасу жұмыстарын орындады. Құйшылардың жарату жұмыстарында дерево, темір және күміс пайдаланылды.

2. Өрнекес өнері: Қазақстандық ертедегі көшпенділер арасында өрнекес өнері де орналасқан. Өрнекес өнерінің бір негізгі характері үлгідегі ойыншылық таспен ойын табуы. Ойын тастары мен аспандары үй-бұрыштар мен аудандық бекітілген жерлерде таптырылған.

3. Шеберлік: Шеберлік мәдениеті әлемдегі торгайлық көшпенділердің арасында белгілі. Шеберліктер қырғыз жерлердегі жалпы қала-кенттер боларып, олардың өмір салтын тұруы мен өнеріндегі әлемдіктік тәуелділігін көрсетеді.

4. Сүйіспен өнері: Бұл өнер мәдениеті Қазақстаннан Шығыс әлеміне жіберілген сүйіспенділердің өнерін анықтайды. Сүйіспендер қатарында қимыл, жерге кендіктен жасалатын ет айраншалары, қорытындылар мен жерге кендіктен өндірілетін себетті жұмыстарды жасайды.

5. Темір өнері: Қазақстанда темірден өнер жасау дамуының бір негізгі аспекті. Темірні пайдалану қабілеті көшпенділердің жарату жұ