Question

Мақал- мәтел дегеніміз не?​

Answer 1

Ответ:

Мақал — нақыл сөз. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп, ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық бейнелі поэтикалық жанрдың бір түрі, ғасырлардан екшеліп жеткен терең мазмұнды, тақырып аясы кең сөз мәйегі. Мақалдар көбіне өлең үлгісінде кейде қара сөзбен де айтылады. Ұйқасқа (“Қайраңы жоқ көлден без, қайырымы жоқ ерден без”), аллитерацияға (“Етігін шешпей ер шыңаймас”), ассонансқа (“Қатты жерге қақ тұрар, Қайратты ерге бақ тұрар”) құрылады. Мақалдар тура және ауыспалы мағынада қолданылады. Ауыспалы мағынадағы сөздер ішкі астары бар, тұтас бір ойды білдіреді (“Бір жеңнен қол шығар, бір жағадан бас шығар”), (“Ырысқа қарай ұл өсер, Қонысқа қарай мал өсер”), (“Ел — ырыстың орманы, ер — ырыстың қорғаны”), (“Ер жігіт үш ақ үй тігеді, үш қара үй тігеді”).

Мәтел — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз. Мақалға өте жақын. Мәтел сыңар тармақ болып келеді. Сөз үстемелене келіп, мақалға айналады. Мысалы, “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке” — мәтел. “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке жолығасың” — мақал. Мәтел тура, ауыспалы, астарлы мағынада қолданылады. Мәтел адамның айтқан пікіріне ой қосады, сезімін әсерлі де айшықты жеткізеді. Ақын-жазушылардың ұтымды сөздерінің біразы Мақал-Мәтелге айналған: (“Ұылымды іздеп, дүниені көздеп” — Абай), (“Жалғанды жалпағынан басып өтіп” — Жамбыл, т.б.).

Answer 2

"Мақал-мәтел" деген термин казақ тілінде пайда болған бір халық деп танымалған мәтін есігіндегі аталуы болып табылады. Бұл бір мысал, дәстур, жайлы шығарма немесе халықтың ағартуларын жеткізуге арналған әдіс-әрекеттерді шарайтуға арналған сөздіктен тұрады.

"Мақал" - бұл бір мысал немесе талдау үшін арнайы сөз немесе рифма пайда болады. "Мәтел" - бұл бір қазақша тілдегі асхабар немесе дәстурлі, бір-екі сөзден ашық жеткізілген, часто қайтағылымды деп аталатын бір мәтін болып табылады.

Сөйлемдің бірінше бетінде "мақал-мәтел" деген сөз аталатын мәтінді бірінші адам қайта айтады, соңында осы мақалды басқа бір адамға айтады. Бұлдың бірнеше мақсаты: қазақ ұлттың арнайы тарихи, тұрмысын, денсаулығын, қоғамның мәселелері мен мәселелерді шешу техниктерін оқиғаландыру.

Одан басқа, мақал-мәтелдер сауда, саяси және кеңес айту үшін де пайдаланылады.