Question

3 тапсырма: Сұрақ-жауап. (6 балл) 1. «Неолиттік төңкеріс» деген не? 2. Тастан жасалған еңбек құралдарының жетілдірілуі туралы айтып бер. 3. Не себепті адамдар рулық қауымға бірікті? 4. Рулық қауымда ақсақалдар қандай қызмет атқарды? 5. Керамика дегеніміз не? 6. Неолитте қол өнердің қандай түрлері дамыды?​

Answer 1

Ответ:

1, тапсырма

Неолит, жаңа тас дәуірі (грек. neos – жаңа және lіthos – тас) – шамамен б.з.б. 5500 – 3000 жылдарды қамтитын тас дәуірінің ең соңғы кезеңі. Н-тің қалыптасуы мен аяқталуы жер шарының әр түрлі аудандарында әр қилы уақытта өтті. Еуропа, Азия мен Африканың көптеген табиғи-климаттық аймақтарында негізінен Неолиттің хронологиялық шеңбері б.з.б. 6 – 4-мыңжылдықтардан басталып, б.з.б. 3-мыңжылдықта аяқталды.[1] Қазіргі мәліметтерге қарағанда Таяу Шығыстағы ең ежелгі егінші-малшылар мәдениеті б.з.б. 8 – 7-мыңжылдықтарға жатады. Қытайда б.з.б. 4 – 3-мыңжылдықта (Яншао), Еуропада (Солтүстік Македония) б.з.б. 7-мыңжылдықтың соңында пайда болды. Қазіргі уақытта Қазақстан аумағында 600-ден аса неолиттік және энеолиттік ескерткіш мәлім. Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай — бұлақтык, өзендік, көлдік, үңгірлік тұрақ деп төрт түрге бөлінеді. Әдетте өзендік тұрақтарда, сондай-ақ көлдік үлгідегі тұрақтарда едәуір көп заттар табылады; мұның өзі бұл жерлерде адамның тұрақты немесе ұзақ уақыт тұрғанын көрсетеді. Мүндай тұрақтардағы негізгі құрал-саймандар — пышақ тәрізді қалақтар және солардан жасалған заттар. Қазақстан аумағында бұлақтық тұрақтар неғұрлым көп тараған, өйткені шөл және шөлейт аймақтарда өзендер аз болады. Бұлақтардың жанындағы төрақтар — көбінесе кезбе аңшылардың уақытша маусымда тұрған жерлері. Қазақстанның шөл даласындағы неолиттік ескерткіштердің бір ерекшелігі сол, олардың көпшілігі — ашық үлгідегі тұрақтар. Барлық тұрақтарда жергілікті материалдардан жасалған тас құралдар — жебелер мен найзалардың ұштары, балталар, қашаулар, пышақтар, қырғыштар табылды. Белгілі бір құралдарды жасау үшін тастардың түрлері сараланып, іріктеліп алынатын болды. Шикізаттың алуан түрлі болуы оны ұқсатудың әр түрлі техникалық тәсілдерің дамытып, жетілдіруге себепкер болды. Қазақстанның неолиттік ескерткіштері бірнеше аумақтық топ құрайды, бұл топтардың мәдениеті жатынан бір-біріне жақын, туыс тайпалардың мекендеген аудандарына сай келуі ықтимал. Дала неолитің Ежелгі Шығыс елдерінің мәдениеті дамуының ұксас кезеңдерімен салыстырған кезде мезолит дәуіріне қарағанда бұл уақытқа карай түрлі аумақтарда тарихи дамудың біркелкі болмауы бұрынғыдан да айқын аңғарылатынын есте сақтау керек. Егер далада неолиттің хронологиялық шеңбері б. з. б. VI — IV мыңжылдықтың орта шені шегінде белгіленсе, Алдыңғы Азия үшін ол б. з. б. VIII — VI мыңжылдықтарды қамтиды. Өндіруші шаруашылықтың негіздері де нақ сонда қалыптасады. Әдебиетте алғашкы тайпалар шаруашылығындағы түбірлі өзгерістер «неолиттік революция» деп аталды. Тамақ өндіруге, жеуге жарайтын өсімдіктерді, әсіресе дәнді өсімдіктерді саналы түрде өсіруге, жануарларды қолға үйретуге, өсіруге және іріктеуге көшу адамзат тарихында адамның от жағу өнерін меңгергенінен кейінгі асқан зор экономикалық революция болды. Ол адамның өз бақылауында болып, оған шексіз дерлік мүмкіндік беретін және одан мұны талап ететін неғұрлым бай және сенімді тамақ көзін пайдалануға мүмкіндік берді. Неолитте Ежелгі Шығыста дәнді дақылдардың барлық түрлері, көкіністердің, жеміс-жидектердің едәуір түрлері өсіріліп, қазіргі үй малының барлық түрлері қолға үйретілді деуге болады. Ал жылқы энеолитте Еуразия далаларында қолға үйретілді — бұл оқиғаны «неолиттік революцияның» маңызды компоненттерінің бірі деп атауға және оның аяқталуы деп қарастыруға болады. Бірақ далалық аймактың неолиттік қоғамының шаруашылығында ерекше өзгерістер әлі де бола қойған жоқ — мұнда бұрынғысынша тамақ табудың негізгі көзі аң және балық аулау болды. Сірә, континенттік климат халық санының артуына қолайлы болмай, табиғи ресурстар халык қажеттерін қанағаттандыруға әбден жеткілікті болса керек. Жерорта теңізінің неғүрлым жұмсақ және бірыңғай климаты аймақта демографиялық жағынан артық жағдай туғызып, Шығыс елдерінде адам аң, балық аулау мен жиын-терінге қоса косымша тамақ көздерін өте ертерек іздестіруге мәжбүр болды, өйткені коғамның қажеттері табиғи ортаның сол кезде болған мүмкіндіктерінен асып кеткен еді.

Answer 2

1. «Неолиттік төңкеріс» дегеніміз не?

Неолиттік төңкеріс — бұрынғы кемелі, ойындайтын және тамақтық материалдардан өріске шайырылған, кеше адамдардың шеберлік өмірі мен орташа технологияларының басталуы мен дамуы барысында анықталған технологиялық жасақтама.

2. Тастан жасалған еңбек құралдарының жетілдірілуі туралы айтып бер.

Тастан жасалған еңбек құралдарының жетілдірілуі — бұл неолиттік кезектегі адамдардың жасалатын құралдарды жетілдіру және олардың өмірін дайындалдырудың бір жолы болды. Оларды жасау әдістерінің дамуымен, бейнелеу жаттығуымен, жетілдіруге жаттығуымен байланысады. Орташа тас, бетон, тұба материалдарды пайдалануды бұрыннан көбейтетін технологияларды дайындалдырудың негізгі жасақтамасы болды.

3. Не себепті адамдар рулық қауымға бірікті?

Адамдардың рулық қауымға бірікуі басшыларына көмек көрсету, қарым-қатынасын көбейту, бірінші әскери құрылымдарды құру және қарым-қатынасын сақтау, өмір сүру үшін өмір сақтау, топтық істерді басқару, атапты міндеттерді бірлескенде жасау жаттығуымен байланысады.

4. Рулық қауымда ақсақалдар қандай қызмет атқарды?

Ақсақалдар рулық қауымда басшылар болып, топты біріктіру, өмір сақтау, істерді басқару, істерді бөлісу және айырысу, топты біріктіру үшін қадамдар атау, адамдар арасында міндеттерді бөлісу және орыс-салты іске асыратын міндеттерді басқару үшін құралдарды қолданған. Олар топты өмірде жаттығу жасау, топты біріктіру мен өмірін дайындалдыруда қатысады.

5. Керамика дегеніміз не?

Керамика — бұл өнер жасау материалының бір түрі, оны тапсырушы өнертататар атаптыру және басқа іс-өрістерді құру үшін пайдалануды. Керамиканы басқа материалдармен салу, қалыптастыру және пайдалану жаттығуларымен айырылды. Ол жасалған уақытта өнертататардың сапасын жылжыту үшін пайдаланылды.

6. Неолитте қол өнердің қандай түрлері дамыды?

Неолитте қол өнердің дамуымен кесірінше өнертататарлардың көптігі тапсырмалы жаттығуымен байланысты. Кесірінше неолиттік өнертататар керамика, тас, кемелі, өмірді дайындалдыру материалдарын пайдаланған. Олар өмірінің сапасын жою, оны бастау және ұ