Question

Кобыланды батыр жырындагы батыр бейнесынын ерекшелыктерын сипаттайтын содержит мен соз тыркестеры

Answer 1

Ответ:

Тоқтарбайұлы Қобыланды (ХВ ғ.) – аты аңызға айналған халық батыры. Шыққан тегі – Қыпшақ, оның ішінде Қара Қыпшақ. Халық жадында сақталған әңгімелерде, халық шежірелерінде оны көбіне «Қара Қыпшақ Қобыланды» деп атайды.

Шежіре деректеріне қарағанда, Қара Қыпшақ Қобыланды Жошы ханның Шайбан деген баласының тұқымы Әбілхайыр ханның тұсында (ХВ ғасыр) өмір сүрген, ханның белгілі қолбасшыларының бірі болған адам. Қазақ хандығының бөлінуіне де осы Қобыланды батыр себеп болған деседі. Бұл жөнінде Шәкәрім шежіресінде: «Біздің осындағы арғындардың атасы Дайырқожа Әбілхайыр ханның сүйікті қазысы екен. Билікті әділ айтқандықтан Ақжол би атаныпты. Және Қара Қыпшақ Қобыланды да ханның сүйікті адамы екен. Екеуі іштей жауласып жүргенде, бір күні Қобыланды Дайырқожаны далада өлтіріп кетіпті. Мұны әз-Жәнібек хан біліп, Қобыландыны шариғат бойынша қысас қылып өлтіруге сұрапты. Әбілхайыр берейін десе, көп қыпшақ бұзылатын болған соң, бере алмай, үш кісінің құнын ал деген соң, бұған Жәнібек өкпелеп, бөлініп кетеді» деген дерек беріледі. Бұл оқиғаның тарихи шындық екенін Дайырқожаның әкесі Қотан жыраудың өлген баласының денесін айналып, қайғырып, қан жұтып жүріп айтқан:

"Қара Қыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным?

Сексен асып таянғанда тоқсанға,

Тұра алмастай үзілді ме, жұлыным, —”

деп басталатын толғауы да дәлелдей түседі. Қобыланды батыр жайында екінші бір дерек көзі — қазақ халқының қаһармандық жырларының бірі — "Қобыланды батыр" жыры. Бұл мазмұны жағынан да, басқа батырлық жырларға қарағанда шоқтығы биік тұрған халықтық шығарма, ерлік эпопеясы. Бұл жырдың оқиғаларына қарағанда, Қобыландының ерлік жолы қазақ елінің сол кездегі сыртқы жауы — қызылбастар (парсылар) мен олардың шапқыншылық жасаған ханы Қазанға қарсы күресінен басталады. Оның бұдан кейінгі шайқасқан батырларының атына қарап, олардың атақты Едіге батырдың тұқымдары екенін аңғаруға болады. Қобыланды батырдың Орақ батырмен дос болып, Алшағырмен жауығуы — Қазақ хандығының өзара іштей екіге бөлінген Ноғай ордасының бірін қолдап, екіншісімен соғысып жатқан тарихи кезеңін алға тартады. Мұның бәрі Қара Қыпшақ Қобыланды батырдың аңыздық негізде қиялдан туған кейіпкер емес, өмірде болған, ерлік істерімен еліне танылып, құрметіне бөленген хас батырларының бірі болғанын дәлелдейді. Және де қазақ халқының қалыптасуына үлкен үлесін қосты.

Answer 2

Кобыланды батыр жыры — бул Қазақстандықтарының ұлттық музыкасының бір түрі. Бұл өлшемді жергілікті ұлттық өмір мен қоғамның тарихы мен культуралық басылымдарынан тиесіленген жырлар. "Кобыланды" сөзі "кобыла" дегенімен, өзімен осы жыр жасаушының өмірі мен кез келген мәселелерімен байланыстырылған. Батыр жыры, анықталған кобылан маусымында байқайдаланады.

Батыр бейнесі, бір батырның ерекшеліктері мен өмірінің сипаттамасыды аударады. Батырлар Қазақ халқының тарихында, осалы, зерттеулі, жан-басшы, салтанатты дәулеттердің тарихында шынайы өмір сүрді. Батырлардың жырлары тарихи ғажайыптықты айтушы бейнелер болып саналады.

Бейнесіндегі ерекшеліктерге келгенде, батырдың көбірек жасаушылығы, сауал көміктерімен байланысы, өзінің белсендігі, өмірін жасаушылықпен толық жасаушылығы жат жұрттық сипаттамалар болады.

Енді кобыланды батыр жырындағы батыр бейнесын сипаттау үшін, конкретті тақырыптарды көрсеткен жоқсыздарды қою қажет. Бір батыр жырының тым жасырын кездесетін білу үшін атын, жергілікті ұлттық тарихты көмек алатын мазмұнға көз жетіп, сізге тиімді бағдарлама жасауыңыз керек.