Question

Диалекті сөздерге мақал мәтел ​

Answer 1

Тас жармаса, бас жарады.

Шебердің қолы — ортақ,

Шешеннің тілі ортақ.

Тіл — буынсыз,

Ой - түпсіз.

Сүйреңдеген қызыл тіл

Сүйгеніңненайырар;

Иә жаубетін қайырар.

Алажағым кетсе де,

Айташағым кетпесін.

Ат жүйрігі айырады,

Тіл жүйрігі қайырады.

Мақтаған жеткізер,

Шаққан өлтірер.

Сүңгініңжарасыбітер,

Тілжарасы бітпес.

Басқа пәле тілден.

Тіл — тиексіз.

Тіл ерді қабырға салады,

Нарды қазанға салады.

Бас кеспек болса да,

Тіл кеспек жоқ.

Қызыл тіл жанның мияты,

Абырой ердің қуаты.

Ашуың келсе — қолың тарт,

Айтпас жерде — тілің тарт.

Тіл жүйрік емес,

Шын жүйрік.

Піл көтермегенді

Тіл көтереді.

Адам көңілінен азады,

Тілінен жазады.

Жер астында жатқанды,

Қазбай, қарап тіл табар.

Қойын-қойын сырыңды

Түбінде келіп шын табар.

Аш құлақтан —

Тыныш құлақ.

Сөз тапқанға қолқа жоқ.

Жақсы байқап сөйлер,

Жаман шайқап сөйлер.

Жыланның тілі айыр,

Жылан мінезді адамның сөзі айыр.

Аңдамай сөйлеген

Ауырмайөледі.

Аяғы жаман төрді былғар,

Аузы жаман елді былғар.

Көп сөйлеген —

Көптен айрылар.

Көп сөз — күміс,

Аз сөз — алтын.

Суды ішім тоқтатар,

Сөзді шын тоқтатар.

Ақпа құлаққа айтқан сөз

Ағып кетеді.

Құйма құлаққа айтқан сөзді

Құйып алады.

Өтірікшінің шын сөзі зая.

Қатты айтсаң,

Қарындасыңажақпайсың.

Ақырынайтсаң,

Ақың кетеді.

Біреудің сөзі әдемі,

Біреудің көзі әдемі.

«Көрдім» деген көп сөз,

«Көрмедім» деген бір сөз.

ІІІешеннің сөзі — мерген,

Шебердің көзі — мерген.

Ине көзінен сынады,

Шешен сөзінен сынады.

Қаһарлы сөз — қамал бұзар.

Олақтың сөзі —

Орынсыз жамау тәрізді.

Орынды айтылған сөз —

Орнына қағылған шеге сияқты.

Ойнапсөйлесең де,

Ойлап сөйле.

Сөз сүйектен өтеді,

Таяқ еттен өтеді.

Мір тәуекел бұзады,

Мың қайғының қаласын;

Бір жылы сөз бітірер

Мың көңілдің жарасын.

Адам сөзінен жазады,

Сиыр мүйізінен жазады.

Көз жеткізер,

Көз жеткізбегенді

Сөз жеткізер.

Аталы сөзге,

Арсыз жауап қайырар.

Ақ пен қараны

Шындық айырар.

Шал,

Шалдың сөзі — бал.

Ұлы сөзде — ұят жоқ.

Сөз шындықты табар.

Көп сөйлеген

Иә жолдасынан,

Иә құрдасынан айрылады.

Жақсы сөз — жарым ырыс.

Жаным десе — жан семіреді.

Ауыз дарбаза,

Сөз самал,

Құдай ұрғанға не амал?!

Жүйелі сөз —

Жүйесін табар;

Жүйесіз сөз —

Иесін табар.

Сөз жүйесін тапса —

Малиесінтабар.

Жүзден біреу — шешен,

Мыңнан біреу — көсем.

Бұралқы сөз — күлуге жақсы,

Бұралқы жылқы — мінуге жақсы.

Айтпаса жүректен кетеді,

Тартпаса білектен кетеді.

Құр судан май шықпайды,

Құр сөзден мән шықпайды.

Сөзің тәтті болсын,

Ашуың қатты болсын.

Еттен өткен таяқтан,

Сүйектен өткен сөз жаман.

Сөз қуған — пәлеге жолығар,

Шаруа қуған — қазынаға жолығар.

Өзі — шынашақтай,

Сөзі — келсаптай.

Сөздің басы — бір пышақ,

Аяғы — бір құшақ.

Сөйлемесе қайдан туады?

Сөз сөзден туады.

Айтсаң сөзіңе жет,

Мінгес те, үйіңе жет.

Ауруда — шаншу жаман,

Сөзде — қаңқу жаман.

Құрғақ сөз бас ауыртар,

Құрғақ қасық ауыз жыртар.

Көз көргенше,

Ауыз батыр, сөйлеп қал.

Сөз бергенге ерме,

Бөз бергенге ер

Сөз — бейнет болар,

Боз — көйлек болар.

Сөзіңді айт ұққанға

Айтып айтпай не керек,

Құлағына мақта тыққанға.

Көп сөйлесең — тақылдақ дер,

Аз сөйлесең — ақымақ дер.

Көптің аузы — зеңбірек.

Кесірлі ауыздан

Кесапатты сөз шығар.

Answer 2

Сіздін сұрауыңызда "диалекті сөздерге мақал мәтел" тақырыбы бойынша көмек көрсету көзімді түсіндіміме, сізге осы тақырыптың басқа жағдайларымен байланысқан толықтырақ білдіремін.

Диалект - бұл бір тілге немесе тілге үлкен бөлігіне тән болған, басқа тілге көмек көрсететін, тілдің мәдени, әдіс-салтымалы үрдісімен көмек көрсетуі мүмкін бола беретін жергіліктіліктерге айналған аударма. Мысалы, Қазақстанда бірнеше диалекттер бар, олардың арасында батыс, орталық, шығыс, оңтүстік диалекттері тиесілі. Бұл диалекттерде мөлшері, аудармалар, бірнеше сөздердің өзара айтымдасуы, фонетикалық айрандастыруы созыларды айырып отырады.

Мақал - бұл көмек көрсету, қарым-қатынас жасау үшін болатын жаттығу, елеспенді тұрастыру, тәжірибе білдіру, жан-жақты байланыс жасау нысандарынан тұратын аймақтық тұрастыру сөйлеу жасаушының аймақтық үлесін білдіреді. Мақалдар ойын-салқын, баяу, сауықтық, диалектика, терминдер мен әдеттерді тиісті орта білім беретін жасаушыны жауып, өмірден өзге аймақтық көмек көрсету білімін алуға көмек көрсетеді.

Мәтел - бұл аймақтық тілде білімі байланыстыра білетін түрде өткен жасаушының өзара үйлесуімен, ойын-салқын, жылдам өздерінің өзгерісімен, аймақтық мәдениетті, тарихи жетілдіруді тіркеу тиісімен жасалған аймақтық тілдік басылымдар. Мәтелдерді мемлекеттік, мәдени, тарихи өмірді жасаушының өзге көмек көрсету жолдарына байланыстырады.

Сіздің сұрауыңызды салыстыра отырып, диалекттер мен аймақтық тілдік басылымдар арасындағы байланысты жасаушылардың байланыстарын айту мақсатында жаттыгулар мен мәтелдерді қарастырып тұрармын.