Question

Хорезм территориясы ​

Answer 1

Ответ:

Орта Азиядағы жері бай, мәдениеті өркендеген мемлекеттердін бірі Хорезм мемлекеті болды. Х ғасырдың соңында Солтүстік Хорезм билеушісі Мамун ибн-Мұхаммед елді біріктіріп, біртұтас қуатты мемлекет құрады. Хорезм мемлекетінің астанасы Үргеніш қаласы болды. Мамун ибн-Мұхаммед өлгеннен кейін Хорезмде оның інісі ЫЫ Мамун ибн-Мамун (999-1017) билік жүргізді. Өте ақылды бұл адам елдің тәуелсіздігін сақтау жолында көп жұмыстар атқарған. Үргеніш, Бұхара қалаларында сәнді ғимараттар салдырған. Шығыстың ғұлама ғалымы Ибн Сина сол кезде Үргеніш қаласының мәдени орталығында Бирунимен бірге өз ілімдерін халыққа дәріс оқу арқылы жеткізіп отырған.

Хорезм мемлекетін сұлтан Махмұд Ғазнауи (998-1030) жаулап алуға әрекет жасады. 1014 жылы Ғазнауи Мамун Хорезмшахқа хат жолдап, оны қол астына бағындырғысы келетінін, егер осы хаттағы талап орындалмаса, Мамунды өлтіріп, басын шауып алатынын айтады. Мамун ибн-Мамун қойылған талаптарға көну Хорезмнің тәуеліздігінен айырылуымен бірдей екенін түсініп, хатқа жауап бермейді.1017 жылы шілде айында Хорезм мемлекетіне бірнеше мың әскерімен Махмұд Ғазнауи шабуыл жасап, Хорезмді бағындырды. ХЫЫ ғасырдың бас кезінде Ануш-тегин Атсыз (1127-1156) салжұқ сұлтаны Санжарды жеңіп, Хорезм мемлекетін біріктіру үшін құрес жүргізеді. Солтүстік-шығыста қыпшақтарға қарсы соғыс ашып, Жент, батыста Маңғыстау жерін өзіне қосып алады. Атсыз шах уақытында Орта Азия мен Қазақстанның оңтүстік аймақтарына Қарақытай (қидан) тайпалары шабуыл жасап, 1138 жылы Шаш, Ферғана, Зеравшан және Қашқария өлкесін, 1141 жылы Мауараннахрды жаулап алды. 1153 жылы Салжұқ мемлекеті құлайды. 1156 жылы Хорезмшах Атсыз өлгеннен кейін, Хорезм тәуелсіздігінен қайтадан айырылады.

Answer 2

Хорезм, ҳозирги қуйидаги Озбекистон Республикасида жойлашган тарихий вилоят (ҳудуд) ва қадимий ҳудудларга ишонадиган номи бўлиб, унда марказий Қорақалпоғистон ҳудуди ҳам жой олади. Асл ҳақида ҳалқаларнинг маълумотлари хасил бўлмаса, лекин Хорезм давлати, асрлар билан эътироф етилган, Б.Х. 2-миллодгача кетадиган. Давлат туғдирганда унинг ҳудуди оромон ҳудудларига ўхшаш бўлгани кучайиши мумкин.

Хорезм давлати Арал денизига чўзилган қораллар билан ҳам даражада ташкил топган бўлиб, асрларгача қандайлик тарихий ҳудудга кирмасди. Хорезм давлати ҳалқалари томчилаб келган ҳудудга бўлиб, Б.Х. 2-1-миллодларда Жетиосон (Согдиана) ва Бухоро ҳудудларини ҳам қушди. Хорезм давлати шахсини таъсирини Б.Х. 2-1-миллодларда қуллаб топган Ахеменидлар империяси билан боғлиқ бўлиб, ҳатто қисми вақт тонг, улуғ арталарда шахсини ҳукумратчи қилишган.

Ушбу бўлинмадаги маълумотларни асосан хорезмийлар ҳақидаги китоб ва манбалардан олиш мумкин.