Question

Як па-беларуску скланяецца дзеяслоў "есці"

Answer 1

Дзеяслоў як часціна мовы. Спрагальныя і неспрагальныя формы. Дзеяслоў — часціна мовы, якая абазначае дзеянне або стан прадмета як працэс. Напрыклад, дзеясловы будаваць, ткаць, ісці, узараць, малаціць абазначаюць дзеянне; дзеясловы маўчаць, спаць, радавацца абазначаюць стан прадмета.

Значэнне дзеяння ці стану могуць мець і іншыя часціны мовы, але толькі дзеяслоў паказвае іх як працэс; параўн., напрыклад, назоўнікі касьба, малацьба і дзеясловы касіць, малаціць; прыметнікі радасны, сон-ны і дзеясловы радавацца, спаць.

Дзеясловы маюць граматычныя катэгорыі трывання, стану, ладу, часу, асобы, ліку. Формы прошлага часу маюць яшчэ і катэгорыю роду. Дзеясловы могуць быць пераходнымі і непераходнымі, зваротнымі і незва-ротнымі. Усе формы дзеяслова падзяляюцца на спрагальныя і неспрагальныя. Да спрагальных адносяцца формы, якія спрагаюцца, г. зн. змяняюцца па асобах, ліках (расказваю, расказваеш, расказвае, расказваем, расказваеце, расказваюць); часах (расказваю, расказваў, буду расказваць); ладах (расказваю, раскажы, расказаў бы); у форме прошлага часу змяняюцца і па родах (расказваў, расказвала). Да неспрагальных адносяцца формы, якія не спрагаюцца. Гэта інфінітыў (неазначальная форма дзеяслова): прачытаць, занесці, пасеяць; дзеепрыметнік:прачытаны, занесены, пасеяны; дзеепрыслоўе: прачытаўшы, занёсшы, пасеяўшы. Спрагальныя формы дзеяслова ў сказе з'яўляюцца выказнікамі: Прайшла вайна, як віхор-навальніца пад грукат перуноў, а край жыве, гаючая крыніца струменіцца ізноў. Неспрагальныя формы маюць розныя сінтаксічныя функцыі. Дзеепрыметнік можа быць азначэннем і выказнікам, дзеепрыслоўе — акалічнасцю: Плынь імкліва заварочвала пад чорны цяністы бераг дубовага гаю,падмывала, гайдаючыся, аголеныя карані. (Кір.) Неба ўсеяна яркімі зоркамі. Інфінітыў можа быць любым членам сказа. Інфінітыў мае суфіксы -ць, -ці, -чы: гаварыць, несці, бегчы. У зваротных дзеясловах пасля суфікса інфінітыва ёсць суфікс -ся (-ца): несціся, сустрэцца.

Answer 2

Дзеяслова "есці" на беларускай мове скланяецца па рэгулярных правілах для дзеясловаў першай складанасці.

Асноўнымі формамі глагола "есці" з'яўляюцца: 1. Інфінітыў - есці Напрыклад: Я люблю есці фрукты.

2. Перша асоба одназначнага часу (як оттава) - ем Напрыклад: Я ем кашу ўранце.

3. Другая асоба одназначнага часу (таўтава) - есці Напрыклад: Ты есці шкодна для здароўя.

4. Трэцяя асоба одназначнага часу (отцява, яно) - есці Напрыклад: Яно есці пакідае тэатр рана.

5. Асноўныя формы на аснове дзеяслова "есть": - перакладаны час (двухлітарнік): яў, ўс, уг, ім Напрыклад: Яўся не навучыўся. - бягучы час: ям, ўст, ўп, ідзе Напрыклад: Ям з вяршоўкай.

Дадаткова можна адрозніць формы залежна ад таго, ці ідзе слова "есці" ў падмежных формах альбо ў фразеалагізмах: 1. Дзеяслова ў форме наказу (бязосабовай форме) выглядае як "еся". Напрыклад: Еся грыбы, калі хочаш!

2. Дзеяслова ў форме атрымальнага спосаба выглядае як "еш". Напрыклад: Я раблю вяршы, каб іх чыталі і пісалі жудасныя словы.

Такім чынам, глагол "есці" мае вар'янты скланення ў залежнасці ад часу, асобы і формы, у якой ён выкарыстоўваецца ў сказе. Этатыя правілы можна ўжываць для правільнага складання сказаў на беларускай мове.