Question

Қолдану: 1. Экологиялык сукцессиянын пайда болу себептерін атаңдар. 2. Өздігінен реттелуге қабілетті тұрақты экожүйе қалыптасу үшiн кандай жағдайлар қажет екенiне болжам жасаңдар.​

Answer 1

Ответ:

Егер құмды төбелерді немесе күтімсіз қалған даланы (егістік) 200 жыл және одан да көп уақыт бойы бақыласа, қандай өзгерістерді көруге болады? Уақыт экологиялық фактор болып табылады. Жылдар өткен сайын экожүйелер өзгереді: қоршаған орта жағдайлары, экожүйеде тіршілік ететін организмдердің түрлері мен саны.

Белгілі бір аумақтағы биоценоздардың табиғат факторларының немесе адам әрекетінің әсерінен бірізді ретпен ауысуы экологиялық сукцессия деп аталады. Бірінші және екінші реттік сукцессиялар болады.

Бірінші реттік сукцессия бұған дейін тіршілік болмаған, өнім бермейтін ортадан басталады. Бұл опырылудан немесе көшкіннен кейінгі тау беткейлері, құм қайраңдары, жанартаулық аралдар болуы мүмкін.

Екінші реттік сукцессия табиғи құрылымы бұзылған экожүйе орнын баяу қалпына келтіру процесінен басталады. Оған су-қоймасында, иесіз қалған егістікте (далада), шалғында, өртенген, кесілген орман орнында, батпақта өсетін өсімдіктер мысал бола алады.

Екі жағдайда да алғашында организмдердің қарапайым бірлестігі түзіледі, олар экожүйеде алуан түрлі организмдердің мекендеуі үшін қолайлы жағдайдың біртіндеп қалыптасуын қамтамасыз етеді. Бірінші реттік сукцессиялар аумағында өсетін алғашқы өсімдіктер -қыналар мен мүктер. Олар алғашқы топырақты түзеді, ол топырақта басқа өсімдіктер, негізінен, шөптесін өсімдіктер өседі. Өсімдік бірлестігі алуан түрлі болған сайын орта әсері жақсарады, бірақ организмдер арасында жарыққа, суға, қоректік заттарға бәсекелестік күшейе түседі. Шөптесін өсімдіктерден кейін бұталар өсіп, олардың тамыры түзілген топырақты бекітеді. Біраз уақыттан кейін алғашқы ағаштар пайда болады. Осы уақытта бұл аумақта жануарлар мекендей бастайды. Өсімдіктер мен жануарлар бірлестіктері қоршаған ортамен тепе-теңдікке жеткенше осы ортаның жағдайларына бейімделген, толысқан бірлестіктер қалыптасқанша біртіндеп күрделене береді. Сол сияқты өз кезегінде бірлестіктер де қоршаған ортаға әсер етеді. Бірлестіктердің сукцессия кезеңдерімен жылжуы барысында, әдетте, барлық түрдің қорекке, баспанаға, қалдықтарды жоюға қажеттілігін қамтамасыз ететін өсімдіктер мен жануарлар санының және аурулар деңгейінің реттелуіне бірлестікті динамикалық тепе-теңдікке бастайтын механизмдер дамиды. Табиғатта бұл процестің барлығы жүздеген жылдар бойы жүзеге асады.

Answer 2

1. Экологиялык сукцессияның пайда болу себептерін атау мәселесі:

   • Екологиялық киімділік: Сукцессияның басталу себебі, жердің негізгі киімділігін алдауы мүмкін. Мысалы, жарықтылықтық жердің жасауына кайту, ауыртпалы төбелер мен жасаған организмдердің түрлілігі, климаттық шарттардың өзгеруі, ұзақ уақыт бойынша даму жасауы мүмкін.

   • Антропогендік себептер: Адамдардың адамдар үшін құрылған су, қазанды аралардың қайта қолданылуы, ауыртпалы көлдер мен айзеріптерді жасауы жатат. Олар сукцессияны ауыстыруда да әсер етеді.

   • Тұрақты орташауы: Жер орташауы, су, қазандаылар мен қасиеттерінің өзгеруі де сукцессияның дамуына әсер етеді. Мысалы, су мен топырақ тереңділігі, ауыртпалы топырақ қолданылуы сукцессияның дамуына себеп болуы мүмкін.

   • Топтық жасауы: Орман жасауы, топтық қоймаларды құру жатат, олар да сукцессияның пайда болуын алатын себептерден бірі болуы мүмкін.

2. Өздігінен реттелуге қабілетті тұрақты экожүйе қалыптасу үшін кандай жағдайлар қажет екенін болжамдау:

   • Екожүйе қызмет етуге қатысты жағдайлар: Өздігінен реттелу құрылған экожүйлер жоғары жабдықтар мен түрліліктерді қабілетті тұрақты тұруы мүмкін. Жайлы жерде жабдықтарды жаттығу және малыматты жинау қажет.

   • Тек берілген ауысу туралы қызмет ету: Өздігінен реттелу, орманды жасау немесе терісіп қалдыру жұмыстарына арналған көмекті беру қажет. Мысалы, адамдар терісіп қалдыруды жаттығу жасауында ауыстыру үшін орман кешендерін жасауға құралымды қосу мүмкін.

   • Мұнымен бірге, экожүйлердің қамтуларын және басқару жұмыстарын қолдау көрсету: Өздігінен реттелу жасауы кезінде жабдықтар мен организмдердің қаруы және қорғауы қажет. Олардың ағартуы және жеткізуі үшін жеке жоспар қалыптау керек.